مطالعۀ آراء فارابی و دکارت درباب زیبایی در موسیقی با تأكيد بر ملايمت و ناملايمت فواصل بين نغمات
محورهای موضوعی : مطالعات تطبیقی تاریخ فلسفه
محمدصالح براتعلي
1
,
فريده آفرين
2
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه پژوهش هنر، دانشکدة هنر، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
2 - دانشیار گروه پژوهش هنر، دانشکدة هنر، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
کلید واژه: فارابی, دکارت, ملايمت, ناملايمت, فواصل موسيقيايي, زیبايي,
چکیده مقاله :
این پژوهش به مطالعۀ آراء فارابی و دکارت درباب زیبایی در موسیقی و نحوة تأكيد بر ملايمت و ناملايمت فواصل بين نغمات و توضيح دريافت آن توسط مخاطب میپردازد. روش مطالعۀ داده‌ها، توصيف و تحلیل، و مقايسۀ آراء دو متفكر بر محور زيبايي در موسيقي بوده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که فارابی و دکارت با توجه به داشتن وجه اشتراک در استفاده از فلسفة یونان بمثابه مبنای فکری و ریاضیات بمنزلة روش کار، همخوانی اصوات با احساسات طبیعی انسان را عامل زیبایی موسیقی میدانند؛ هرچند در تعریف معیارهای این اصل بشکلی متمایز عمل کردهاند. این موضوع در سنجش ملایمت فواصل، بیشتر هویدا میشود. وجه تمايز آنها اينست كه فارابي علاوه بر منظر فرماليستي به زيبايي در موسيقي، به ادراک زیبایی توسط مخاطب نیز توجه ميكند. رویکرد او به موسیقی اجتماع‌محور است. فارابي ادراك زيبايي را یاریدهندة انسان و جامعة مدنی، برای رسیدن به سعادت میشمارد. اما نگاه دکارت فردمحور است و غایت لذت بردن از موسیقی را صرفاً سرخوشی میداند. اتکای دکارت به ریاضیات موجب شد پس از تأیید ناملايمتِ فاصلة چهارم در اقتران، که فارابی نیز به آن اذعان داشت، ملایمت دو فاصلة سوم و ششم را برای نخستین‌بار پیشنهاد دهد. اما از طرفی، دیدگاه متمرکز بر محاسبات وي باعث شد در معرفی ملایمتِ ترتیبها، نتواند پیشنهادی ارائه کند که آهنگسازان و موسیقیدانان از آن استقبال كنند. برخلاف او، فارابی با اتکا بر تجربه در حوزة عملی موسیقی، ترتیبهایی را تعریف کرد که از خواص ملودیک بیشتری برخوردار بودند.
This study investigates the views of Fārābī and Descartes regarding beauty in music and the quality of emphasizing the consonance and dissonance of intervals between notes and their perception by listeners. In order to compare their views around beauty in music, the authors have adopted a descriptive-analytic method. The findings of the study indicate that both of them, while commonly focusing on Greek philosophy as the foundation of their philosophical and mathematical endeavors, believe that the harmony between sounds and Man’s natural feelings underlies the sense of beauty in music. However, they have defined the criterion for this principle differently. The main difference between them is that Fārābī, in addition to his formalist approach to beauty in music, also pays attention to its perception by listeners. In fact, he follows a social approach to music. He maintains that the perception of beauty helps Man and civil society to attain happiness. Nevertheless, Descartes follows an individualistic approach and believes that the ultimate end of listening to music is utter joy. His reliance on mathematics led him to propose the consonance of the third and sixth intervals for the first time after confirming the dissonance of the fourth interval in contiguity, which Fārābī also agreed with. On the other hand, Descartes’ mathematical view prevented him from making any suggestion regarding the introduction of the consonance of arrangements so that composers and musicians would appreciate it. Unlike him, Fārābī, based on his own practical experience in the field of music, introduced some arrangement of notes that enjoy more melodic features.