تدوین اصول طراحی عناصر کالبدی مسجد با تأکید بر سلسله¬مراتب شکلی به منظور افزایش حضور (مطالعۀ موردی: مساجد دورۀ قاجار شیراز)
محورهای موضوعی : معماری اسلامی
هادي كشميري
1
,
علی اکبر حیدری
2
,
فاطمه عماد
3
1 - دانشیار گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز
2 - استادیار گروه معماری دانشگاه یاسوج، ایران
3 - دانش آموخته دکتری معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز
کلید واژه: سلسله مراتب شکلی, مساجد دوره قاجار شیراز, معنویت, حضور, عناصر کالبدی. ,
چکیده مقاله :
در دهه اخیر بیشتر از قبل نیاز به یافتن راه حلی برای افزایش علاقه به حضور در مساجد می باشد. با مدرن شدن زندگی انسان، نیاز روحی انسان به عبادت پیش از قبل، انسان را نیازمند به حضور در مساجد کرده است. با وجود این انسان ها، کمتر از قبل علاقه به استفاده و ماندن در این فضاها دارند. این پژوهش نخست به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که سلسله مراتب شکلی مساجد طی دوره قاجار در شیراز چیست؟ و دوم اینکه اصول طراحی عناصر کالبدی مسجد با تأکید بر سلسله مراتب شکلی به منظور افزایش حضور چیست؟ هدف این مقاله، یافتن اصولی برای طراحی مساجد با تأکید بر سلسله مراتب شکلی به منظور افزایش حضور است. به این منظور ابتدا با مطالعات میدانی و بررسی های کتابخانه ای به اصل سلسله مراتب در مساجد پرداخته شد. سپس پیشنهادهای طراحی با توجه به معیارهای بوم شناسی بصری که در مطالعات کتابخانه ای بدست آمده بود، تهیه شد. این پیشنهادها در قالب یک پرسشنامه در میان خبرگان به روش دلفی ارزیابی شد. سپس نتایج این پرسشنامه در نرم افزار SPSS v25 تحلیل شد تا رعایت یا عدم رعایت، میزان تأثیرگذاری و اهمیت راه کارهای پیشنهادشده در مساجد قاجار شیراز بررسی شود. با توجه به تجزیه و تحلیل های انجام شده در این پژوهش، تأثیرگذارترین راه کارهایی که می تواند سبب ایجاد سلسله مراتب شکلی، در نتیجه افزایش معنویت و علاقه به حضور در مساجد شود، راه حل هایی نظیر افزایش «عناصر الحاقی و تزیینی» و «شاخص تر کردن خطوط بام» در طراحی است.
In the last decade, more than before, there is a need to find a solution to increase interest in attending mosques. With the modernization of human life, human’s spiritual need for worship has made them need to attend mosques. However, human beings are less interested in using and staying in these spaces than before. This research first seeks to find the answer to the question, what is the formal hierarchy of mosques during the Qajar period in Shiraz? And secondly, what are the principles of designing the physical elements of the mosque with an emphasis on form hierarchies in order to increase attendance? The purpose of this article is to find principles for designing mosques with emphasis on shape hierarchy in order to increase attendance. For this purpose, the principle of hierarchy in mosques was first discussed with field studies and library surveys. Then the design proposals were prepared according to the criteria of visual ecology obtained in library studies. These suggestions were evaluated in the form of a questionnaire among experts using the Delphi method. Then, the results of this questionnaire were analyzed in SPSS v25 software to check compliance or non-compliance, the degree of influence and the importance of the proposed solutions in the Qajar mosques of Shiraz. According to the analysis carried out in this research, the most effective solutions that can create a formal hierarchy, as a result of increasing spirituality and interest in attending mosques, are solutions such as increasing "additional and decorative elements" and "Make the roof lines more visible" in the design.