تحلیل روش‌شناختی مسئلۀ تأثیر و تأثر ادبی در سخن و سخنوران فروزانفر
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
احمد خاتمی
1
,
مریم مشرف الملک
2
,
اعظم سعادت
3
1 - دانشگاه شهید بهشتی
2 - دانشگاه شهید بهشتی
3 - ادبیات و علوم انسانی
کلید واژه: نقد ادبی نقد نفوذ بینامتنیت فروزانفر «سخن و سخنوران»,
چکیده مقاله :
همزمان با طرح آرای باختین دربارۀ «منطق مکالمه» در اوایل قرن بیستم که مقدمۀ وضعِ نظریۀ بینامتنیت توسط ژولیا کریستوا در دهۀ 60 میلادی گردید، بدیع‌الزمان فروزانفر در تألیف سخن‌وسخنوران، رویکردی انتقادی پدید آورد که بعدها عبدالحسین زرین‌کوب مبانی نظری آن را ذیل عنوان «نقد نفوذ» در کتاب نقد ادبی تبیین کرد. این پژوهش می‌کوشد چگونگی عملکرد فروزانفر را در ایجاد روشی منسجم برای بیان تأثیر و نفوذِ صوری و محتوایی در شعر فارسی تبیین کند و ضمن مقایسۀ آن با روش «نقد نفوذ»، آن را به‌مثابه یک رویکرد انتقادی مستقل معرفی نماید. فروزانفر با دخل و تصرف در مبحث کهن سرقات ادبی، آن را به ابزاری کارآمد و کاربردی برای توصیف چگونگی تأثیرگذاری‌های ادبی در شعر فارسی تبدیل کرد و با وجود فاصله از خاستگاه نظری بینامتنیت، مفاهیمی مشابه با آن را در تحلیل روابط ادبی در شعر و تعیین نقش و جایگاه شاعران در بستر تاریخ به‌کار برد.
At the same time with Bakhtin's (1895-1975) drafting, in the early twentieth century, about "Logic of conversation” that provided the basis for the theory of Intertextuality in the 60s by Julia Christova(1941- ), Badiozzaman Forouzanfar(1899-1970) created a critical approach in writing of Sokhan-O-Sokhanvaran (printed 1929-1933) that later Abdolhossein Zarrinkoob in his literary Criticism book referred to it as "Criticism of influence" (printed 1959). This study seeks to explain Forouzanfar's attempt in creating a coherent way of expressing the efficacy and influence in form and content in Persian poetry and to compare it with “criticism of influence”, introducing it as an independent critical approach. Forouzanfar, maneuvering on the old topic of plagiarism, changed it into an effective and practical tool to describe literary influences in the Persian poetry, and despite the distance from the theoretical origins of intertextuality, he applied similar concepts in analyzing literary relationships in poetry and determining the role and position of poets in the context of history.