مقایسۀ خَمریّات «ابونُواس اهوازي» و ساقی‌نامۀ «پرتوی شیرازی» (از خاک تا افلاک)
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایرانمرجان علی اکبرزاده زهتاب 1 , فرزاد فرزی 2
1 - استادیار گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد ورامين- پيشوا، ایران
2 - دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه بين المللي امام خميني(ره)
کلید واژه: شراب, خمریّه, ساقی‌نامه, ابونواس و پرتوی شیرازی.,
چکیده مقاله :
ساقی نامه و خَمریه سرایی، یکی از انواع برجسته شعر غنایی است. بسیاری از شاعران و عارفان، اشعار خود را بر پایۀ مضامین و مفاهیم اشعار خمری سروده‌اند و بعضاً بین تصاویر خاکی تا افلاکی پیوند زده‌اند. بررسی تطبیقی مضامین اشعار ابونواس اهوازي (133ه.ق-196) و حكيم پرتوي شيرازي (870 ه.ق- 941)، مسئله اصلی مقالۀ پیش روی است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر متون کتابخانه ای درصدد پاسخ به این پرسش است که تفاوت و تشابه مضامین شعری در خمریات ابونواس و ساقی نامۀ حكيم پرتوی چیست؟ نتایج تحقیق نشان می دهد که هر دوی این آثار به لحاظ توصیفات، تشبیهات، كاربرد آلات و نغمات موسیقی و نيز واژگان میخانه ای بسان یکدیگر بوده‌اند، تفاوتی که در این دو به چشم می خورد، آن است که شراب، آلات میخانه ای، ساقی و پیر میکده در خمریات ابونواس، جنبۀ ظاهری دارد؛ اما در ساقی نامۀ پرتوی، فراتر از معنی ظاهری بوده، در بیان نوعی تفکر فلسفی و عرفانی است. مفهوم شراب و باده‌‍‌نوشی در خمریات ابونواس، جنبۀ لذت‌جویی و عشرت‌طلبی و در ساقی‌نامۀ پرتوی، جنبۀ سُکر عرفانی و نیل به قرب الهی دارد. او به نوعي کوشيده تا با کاربرد واژگان خمری به‌ظاهر بدنام، انديشه هاي والاي عرفاني را در اشعار خود منعکس نمايد.
Saqi-nameh and khamriya-saraei are one of the most pleasant lyrical types of poetry. Many poets and mystics have written their poems based on themes and concepts of Khamr poetry. The comparative study of the themes of the poems of Abu Nuwas (133 AH-196) and Hakim Partovi (870 AH-941) is the main issue of this article. This research, with descriptive-analytical method and relying on library texts, seeks to answer the question that what are the differences and similarities of the poetic themes in Abu Nuwas'sKhmeryat and Hakim Partovi'sSaqi-Nameh? The results of the research show that both of these works are similar in terms of descriptions, similes, use of musical instruments and tunes, as well as tavern vocabulary, and the difference that can be seen in these two is that wine, tavern instruments ,Saqi and PirMikdeh in Abu Nuwas'sKhamriat had an outward aspect, but in Saqi Nama Partovi, it is beyond the outward meaning and expresses a kind of philosophical and mystical thought. The concept of wine and wine drinking in Abu Nuwas's wine has the aspect of pleasure-seeking, and in Partovi'sSaqi-nameh, it has the aspect of mystical drunkenness and reaching closeness to God. He somehow tries to reflect high mystical thoughts in his poems by using seemingly infamous Khmer words.