آيا آزمايش موشك هاي بالستيك ايران نقض برجام است؟
محورهای موضوعی : حقوق بین الملل
1 - ندارد
کلید واژه: انرژي اتمي, موشك بالستيك, نقض برجام, آزمایش موشکی,
چکیده مقاله :
برجام، توافقی بر سر برنامه هسته ای در 23/4/94 میان ایران و گروه1+5 صورت گرفت. و اهداف آن تضمین صلح آمیز بودن برنامه هسته ای و شناخته شدن حق غنی سازيِ ایران و عدم دستیابی ایران به سلاح هسته ای؛ لغو تحریم هاي ظالمانه؛ شکسته شدن فضاسازي دشمن در سطح افکار عمومی دنیاست. در این مقاله با مطالعه منابع کتابخانه ای و اینترنتی به مرور ادبیات موضوع پرداخته ایم. تا نشان دهیم در قطعنامه های شوراي امنيت تحریم‌های مربوط به موشکهای بالستیک با توانايي حمل كلاهك اتمي و محدودیت خرید و فروش تسلیحات متعارف درج شده. اما موشك هاي ساخت ايران هيچكدام براي حمل سلاح هسته اي تجهيز نشده و صرفاً براي دفاع از تماميت ارضي كشور ساخته شده اند. لذا از منظر حقوقی آزمایش های موشکی هيچ يك از مفاد برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را نقض نمی کند.و این موضع گیری های خصمانه، دارای انگیزه های سیاسی و نشاندهنده این است که غرب رفتارهای دفاعی ایران را زیر نظر دارد و در صورت نیاز می تواند، به این بهانه به تعهداتش عمل نکند.
Abstract: Joint Comprehensive Plan of Action an agreement was reached on Iran's nuclear program with the P5 + 1 on July 14, 2015. And its goals are to ensure that the nuclear program is peaceful and that Iran's right to enrich itself is recognized and that Iran does not acquire nuclear weapons; abolish outrageous sanctions; In this article we review the literature on the subject by studying library and Internet resources. To illustrate, Security Council resolutions include sanctions on ballistic missiles capable of carrying nuclear warheads and restrictions on conventional arms sales. But Iran's missiles are not equipped to carry nuclear weapons and are designed solely to defend the country's territorial integrity. Therefore, from the legal point of view, missile tests do not violate any of the provisions of the Security Council Resolution. And these hostile, politically motivated positions indicate that the West is monitoring Iran's defensive behavior and, if necessary, failing to fulfill its obligations.
منابع:
1. ابوالحسن شیرازي، حبیب اله(1394)؛ کالبدشناسی مذاکره هسته اي ایران و آمریکا تا حصول برجام و تصویب قطعنامه 2231؛ فصلنامه مطالعات روابط بين الملل، دوره 8 شماره 30; صفحه 9 -55.
2. احمدی، عبدالرضا؛جلال پور، شیوا (1397)؛مناقشه برجام و ورود ایران به کشورهای در حال توسعه؛ ؛ چهارمین همایش ملی علوم و فناوری های نوین ایران .
3. اصغری، زهرا؛ حاشیه‌نگاری خبرنگار ایسنا از لحظه اعلام توافق ۱+۵ و ایران؛ وبگاه ایسنا؛" https://www.isna.ir/news/92090503819/ " تاریخ دسترسی 5/9/۱۳۹۲.
4. آیت الله خامنه ای، سید علی؛پاسخ رهبر انقلاب به ۱۱ پرسش درباره مسئله هسته‌ای؛وبگاه رهبري، "http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=29440"تاريخ دسترسي:16/01/13961.
5. جعفري لنگرودي،محمدجعفر(1390)؛ ترمينولوژي حقوق، چاپ بيستم ،تهران، انتشارات گنج دانش.
6. خلیلی، پیام ؛همه موشکهای ایران؛ از مافوق صوت‌ها تا موشکهای قاره‌پیما؛ وبگاه خبرگزاري مهر؛" mehrnews.com/xpDNW " تاريخ دسترسي: 20/12/1395.
7. زیبا کلام، صادق؛ زمانی، محسن(1396)؛ تاثیر برجام بر سیاست، نظم و راهبردهای امنیتی خاورمیانه؛ فصلنامه تخصصی علوم سیاسی؛سال سیزدهم، شماره سی و نهم،1-22.
8. عابدینی، عبدالله(1395)؛ مقایسه تحریم تسلیحاتی علیه ایران در قطعنامه 2231و قطعنامه های پیش از آن؛ فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی.
9. قیصربیگي، آيت؛(1394) مذاكرات هسته اي؛ از ابتدا تا برجام ؛ روزنامه آفتاب،شماره 4481 .
10. ملاکریمی،امید ؛ جلالی، محمود ؛ رئیسی، لیلا؛(1396) تحلیل حقوقی «قطعنامۀ 2231 شورای امنیت» و بررسی رابطۀ آن با برجام؛فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی؛دورۀ 74، شمارۀ7 .
11. موحد،نعیمه؛9 دلیل رهبری برای عدم مخالفت با مذاکرات؛ وبگاه الف؛" http://old.alef.ir/vdcfy0d0cw6dtxa.igiw.html?252018"؛ تاريخ دسترسي:16/01/1396.
12. موسویان،سید حسین؛ حسینی، دیاکو(1394)؛ منطق پیامدهای مطلوب و نامطلوب برجام؛ فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی.
13. ميرعباسي، سيدباقر(1394)؛حقوق بين الملل عمومي،تهران،انتشارات دادگستر.
14. هیراد، یحیی؛خلاصه‌ای از راه‌حل‌های تفاهم‌شده بین ایران و ۱+۵، وبگاه انتخاب،" entekhab.ir/000pGC " تاريخ دسترسي: 21/01/1396.
وبگاه های مورد استفاده:
https://www.un.org/en/sc/documents/
http://inhnews.ir/fa/news/14058
http://www.neconews.com/vdcfvedt.w6dxcagiiw.html
https://www.iaea.org/publications/documents/infcircs/
آيا آزمايش موشك هاي بالستيك ايران نقض برجام است؟
چكيده:
برجام، توافقی بر سر برنامه هسته ای در 23/4/94 میان ایران و گروه1+5 صورت گرفت. و اهداف آن تضمین صلح آمیز بودن برنامه هسته ای و شناخته شدن حق غنی سازيِ ایران و عدم دستیابی ایران به سلاح هسته ای؛ لغو تحریم هاي ظالمانه؛ شکسته شدن فضاسازي دشمن در سطح افکار عمومی دنیاست. در این مقاله با مطالعه منابع کتابخانه ای و اینترنتی به مرور ادبیات موضوع پرداخته ایم. تا نشان دهیم در قطعنامه های شوراي امنيت تحریم‌های مربوط به موشکهای بالستیک با توانايي حمل كلاهك اتمي و محدودیت خرید و فروش تسلیحات متعارف درج شده. اما موشك هاي ساخت ايران هيچكدام براي حمل سلاح هسته اي تجهيز نشده و صرفاً براي دفاع از تماميت ارضي كشور ساخته شده اند. لذا از منظر حقوقی آزمایش های موشکی هيچ يك از مفاد برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را نقض نمی کند.و این موضع گیری های خصمانه، دارای انگیزه های سیاسی و نشاندهنده این است که غرب رفتارهای دفاعی ایران را زیر نظر دارد و در صورت نیاز می تواند، به این بهانه به تعهداتش عمل نکند.
واژه هاي كليدي: انرژي اتمي، موشك بالستيك، نقض برجام، آزمایش موشکی
[1] -1 نویسنده و مسئول ؛ کارشناس ارشد مدیریت دولتی،مدیریت نیروی انسانی؛ کارشناس مسئول استخدام و امور مرخصی های
دادگستری استان آذربایجان شرقی؛ کارشناس رسمی دادگستری در امور ثبت شرکتها، علام تجاری و اختراعات؛ maleki@gmail.com
[2] 2 - كارشناسي حقوق، عضو شورای حل اختلاف تبریز
مقدمه:
بی شک مهمترین جنجال تاریخ دیپلماسی ایران بعد از ماجرای ملی شدن صنعت نفت بحران هسته ای شدن ایران است. مناقشه بزرگی که با ورود ایران به باشگاه کشورهای دارای انرژی هسته ای آغاز شده بود منجر به برخورد سازمان های بین المللی و قدرت های جهانی گردید. برای توسعه یافتگی ابزار های آن نیز باید مدنظر قرار گیرد. ایران به عنوان یک کشور عقب نگه داشته شده نیاز مبرم به مجموعه ای از امکانات و تکنولوژی های پیشرفته احساس می کرد. با ورود ایران به مجموعه کشورهای دارای انرژی هسته ای، تحریم های شکننده ای به کشور تحمیل و تمامی مراودات سیاسی و اقتصادی تحت الشعاع آن قرار گرفت. طی سالهای 1382 تا 1392 بحران های مختلف سبب گردید از دستیابی ایران به منابع ناشی از فروش نفت و مبادلات تجاری و اقتصادی جلوگیری شد(احمدی و جلال پور،1397)؛
تا مذاکراتی که در تیر 1394 با مسئولیت دکتر محمدجواد ظریف و در دولت دکتر روحانی با توافق جامع تقریباً تعدیل شد. توافق هسته ای که به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک به امضای پنج عضو دائم شورای امنیت از یک طرف و ایران از طرف دیگر رسید، به منزله نقطه عطفی نه تنها در روابط خارجی ایران و بلکه در زمینه صلح و امنیت جهانی قلمداد شده است. تأثیر کلیدی برجام برای ایران شکسته شدن اجماع جهانی علیه ایران بود. در قالب برجام قدرتهای جهانی پذیرفتند که ایران با نسل جدید و پیشرفته سانتیرفیوژ غنی سازی کند. تحریم های ایران برداشته شده و تهران مجوز فروش نفت را بار دیگر به دست آورد و فروش نفت ایران عملاً ظرف چند ماه دو برابر شد و به سطح قبل از تحریم ها رسید. بن بست تبادلات بانکی و سوئیفت شکست و روابط بانکی ایران با صدها بانک باز شد. ایران به خاطر برجام توانسته به دهها میلیارد دلار از داراییهای بلوکه شده خود دست یابد.(موسویان و حسینی،1394،ص353) در این مقاله با مطالعه منابع کتابخانه ای و اینترنتی و همچنین مرور ادبیات موضوع و گردآوری داده‌ها و تحقیقات پیشین ضمن تجزیه و تحلیل موضوع برجام و آزمایش موشکی را موشکافی می نماییم.
چرا مذاكرات با قدرت هاي جهاني صورت گرفت؟
در این بخش از منظرهای متفاوت دلایل شکل گیری مذاکرات را شرح خواهیم داد؛ براي فهم صحیح از دلیل اجازه رهبر انقلاب به هیأت مذاکره کننده ایرانی براي مذاکره با دولت آمریکا در موضوع هسته اي و رسیدن به پاسخی منطقی در رابطه با نسبت این مذاکرات با "اصل استکبارستیزي نظام اسلامی" و در ادامه موضوع را از رهگذر بررسی اهداف دو طرف این مناقشه مورد تحلیل قرار می دهیم. و در بخش بعد در نوشتاری که دفتر حفظ و نشرآثار حضرت آیت الله خامنه ای در پاییز 1394منتشر کرد علل توافق رهبری با موضوع مذاکرات، در نُه گزاره بررسی خواهیم کرد.
1) اهداف کلانِ دو طرف در چالش هسته اي:
در تحلیل کلانِ موضوع می توان بنیادي ترین هدف و خواست طرف مستکبر در این چالش و مذاکرات مربوط به آن را ریشه کنی صنعت هسته اي ایران دانست که رهبر انقلاب می فرماید: "هدف اینها ریشه کن کردن و از بین بردن صنعت هسته اي در کشور است و قصدشان این است که نگذارند صنعت هسته اي کشور و با اهدافی که نظام جمهوري اسلامی دارد تحقق پیدا کند.( آیت اله خامنه اي 2/4/94) با این نگاه مهمترین هدف آمریکا دست برداشتن جمهوري اسلامی از غنی سازي بوده است."در حرف هاي آمریکایی ها این معنا کاملاً خودش را نشان می دهد که بیائیم بنشینیم تا ایران را قانع کنیم که از غنی سازي دست بردارد؛ از انرژي هسته اي دست بردارد.(آیت اله خامنه اي،28/11/91) از سوي دیگر هدف اصلی جمهوري اسلامی حفظ حقوق مشروع خود در زمینه صنعت و فناوري هسته اي و به خصوص حفظ حق غنی سازي در داخل خاك و انجام آن توسط دانشمندان ایرانی بوده است." ایران در مسئله هسته اي، فقط می خواهد حق غنی سازيِ او از طرف دنیا شناخته شود؛ مسئولان کشورهائی که مدعی هستند، اعتراف کنند که ملت ایران حق دارد غنی سازي هسته اي را براي اهداف صلح آمیز در کشورِ خودش و به دست خودش انجام دهد.( آیت اله خامنه اي 1/1/92)
2) اهداف جمهوري اسلامی براي مذاکرات هسته اي:
براساس بیانات رهبر انقلاب، جمهوري اسلامی علاوه بر اهداف کلانِ حفظ حقوق هسته اي و حق غنی سازي در رأس آن، به دنبال رسیدن به اهداف و دستاوردهایی نیز بوده است که رسیدن به آنها در بستر مذاکرات میسر می شده است. از منظر جمهوري اسلامی، سه هدف عمده عبارت بودند از:
ü لغو تحریم هاي ظالمانه
ü شکست فضاسازي دشمن در سطح افکار عمومی دنیا
ü آشکارتر شدن ماهیت استکباري آمریکا
3) منطق دیپلماسی و تاکتیک نرمش قهرمانانه:
از سوي دیگر توجه به نگاه رهبر انقلاب نسبت به مقوله دیپلماسی براي فهم صحیحِ این رویکرد ضروري است. رهبر معظم انقلاب به دیپلماسی در معناي درست خود که به نتایج عادلانه و منصفانه منجر شود معتقد بوده و این موضوع را از سالیان پیش به صراحت اعلام کرده اند. در این نگاه به خدمت گرفتن دیپلماسی در جهت اهداف کلان و براي از بین بردن موانع و حربه هاي دشمن بدون عدول از اصول و منافع ملی امري مثبت است. از همین منظر منطقِ مجوز رهبر انقلاب به هیأت مذاکره کننده براي مذاکره پیرامون موضوع هسته اي با آمریکایی ها در چارچوب اهداف کلان و براي تأمین منافع ملت روشن می گردد.(ابوالحسن شیرازی،1394)
4)دلایل موافقت رهبری با مذاکرات در بیانات ایشان
۱-4 ایران می خواهد پرونده هسته ای بسته شود ولی طرف غربی نه.
«می شد در طول تمام دفعاتی که ایران و غرب به مذاکره با یکدیگر پرداختند، این پرونده با توافقی منطقی و عادلانه مختومه شود. اما اسناد حاصل از مذاکرات می گوید که هربار، این زیاده خواهی طرف غربی بود که مذاکرات را به سرانجام نرساند و این نشان می دهد که ادامه دارشدن پرونده هسته ای ایران برای طرف غربی سودی دارد که تمام شدنش ندارد.» «بارها تا لحظه حل پیش رفتیم، امضاء کردند، آژانس هسته ای امضاء کرد- قبول کردند که این اشکالاتی که وجود داشته برطرف شده- خب باید قضیه تمام می شد... اینها سند است، اینها قابل انکارنیست... اما آمریکائی ها بلافاصله یک چیز جدید را مطرح کردند...» 5 /4/ 1392
۲-4 هنر توافق در ادامه دادن مسیر است.
«عمده ترین گره مذاکرات هسته ای که با اسم های زیبای شفاف سازی و جلب اعتماد جهانی از طرف آمریکا به خورد افکارعمومی دنیا داده می شود، همان توقف کامل چرخه هسته ای ایران است که ایران هم هیچگاه در برابر این خواسته تسلیم نشد.» «تعامل با دنیا هیچ ایرادی ندارد، ما ازاول هم اهل تعامل با دنیا بودیم.... این خسارت است» 30 /4/ 1392
۳-4 تجربه ای برای اعتماد به نیروی درونی کشور:
«مذاکره در موضوعات خاص اشکالی ندارد؛ منتها گفتم من اعتماد ندارم، خوشبین نیستم به مذاکره، لکن می خواهند مذاکره کنند، بکنند؛ ما هم به اذن‌الله ضرری نمی کنیم. یک تجربه‌ای در اختیار ملّت ایران است که این تجربه ظرفیت فکری ملت ما را بالا خواهد برد.» ۱۲/۰۸/1392
۴-4 حمایت از تصمیم مسئولین اجرایی کشور:
« من خودم مسئول اجرایی بوده ام، وسط میدان بوده ام،سنگینی کار و سختی کار را با همه وجودم احساس کرده ام. ... لذا اینها [مسئولان اجرایی] احتیاج به کمک دارند، من هم کمکشان می کنم، حمایتشان می کنم، این یک طرف قضیه است که قطعی است. از یک طرف اصرار دارم بر تثبیت حقوق ملت ایران. ... از حقوق ملت ایران یک قدم عقب نشینی نباید بشود» 29 /8/ 1392
۵-4 آشکارشدن دشمنی، دشمن:
«یکی از برکات همین مذاکرات اخیر این بود که دشمنی آمریکایی‌ها و مسئولین دولت ایالات متحده آمریکا با ایران و ایرانی، با اسلام و مسلمین آشکار شد، برای همه مدلّل شد، همه این را فهمیدند.» «می گویند ما تحریم کردیم، ایران مجبور شد بیاید پای میز مذاکره، نه، [این‌طور نیست]. ما قبلاً هم اعلان کردیم، قبل از این حرفها هم ما گفتیم [که] نظام جمهوری اسلامی درباره‌ی موضوعات خاصّی که مصلحت بداند، با این شیطان برای رفع شرّ او و برای حلّ مشکل، مذاکره می کند؛ معنای این آن نیست که این ملّت مستأصل شده است، ابداً.» ۱۹/۱۰/1392
۶-4 عادی شدن رابطه آژانس با ایران:
«همه بدانند که با وجود ادامه مذاکرات، فعالیتهای جمهوری اسلامی ایران در زمینه تحقیق و توسعه هسته ای به هیچ وجه متوقف نخواهد شد و هیچیک از دستاوردهای هسته ای نیز تعطیل بردار نیست، ضمن آنکه روابط آژانس بین المللی انرژی اتمی با ایران نیز باید روابط متعارف و غیرفوق العاده باشد» 20 /1/1393
۷-4 مقابله با جریان های مخرب افکارعمومی ایران
«هدف آنها این است که با این بهانه، فضای بین المللی را بر ضد ایران حفظ کنند و بر همین اساس بود که با طراحی جدید دولت برای مذاکره درخصوص موضوع هسته ای موافقت شد تا این جوّ جهانی شکسته و ابتکار عمل از طرف مقابل گرفته شود و حقیقت نیز برای افکار عمومی دنیا مشخص شود.»20/۰۱/1393
۸-4 تاکید بر نداشتن سلاح هسته ای
«می گویند ما از بمب هسته‌ای می ترسیم! اولاً تضمین برای جلوگیری از سلاح هسته‌ای راه‌های خودش را دارد... ثانیاً اگر بنا است که راجع به مسئله‌ی سلاح هسته‌ای کسی نگران باشد، آن، آمریکا نیست. آمریکا که خودش چند هزار کلاهک هسته‌ای دارد، چند هزار بمب هسته‌ای دارد، و خودش به کار برده. ... شما چه کسی هستید که بایستی نگران این باشید که فلان کشور به سلاح هسته‌ای دست پیدا می کند یا نمی کند؛ وانگهی آن دستگاه‌هایی که مسئولند، خب بله، می شود تضمین کرد. البتّه هم شده است یعنی روشن است؛ شاید خود آنها هم می دانند. اصل حرف آنها حرف ناحقّی است» 16/4/ 1393
۹-4 به دست گرفتن ابتکار عمل در سیاست خارجی:
«من همواره طرفدار ابتکار در سیاست خارجی و مذاکره بوده و هستم و توصیه همیشگی من به مسئولان این بوده که در سیاست خارجی و مبادلات بین المللی هرچه تلاش و ابتکار وجود دارد به کار بندند اما نباید نیازمندی های کشور و برخی مسایل همچون تحریم ها، به مذاکره گره زده شود » 21/2/93 (خامنه ای،1394)«...من البتّه هیچ‌وقت نسبت به مذاکره‌ی با آمریکا خوشبین نبودم. نه از باب یک توهّم بلکه از باب تجربه؛ تجربه کردیم. حالا اگر یک روزی ــ ما که در آن روز قاعدتاً نخواهیم بودـ شماها ان‌شاءالله در جریان حوادث و جزئیّات و یادداشت‌ها و نوشته‌های این روزها قرار بگیرید، خواهید دید که این تجربه‌ی ما از کجا حاصل شده؛ تجربه کردیم.البتّه این را هم ما گفتیم که توافق نکردن بهتر از توافق بد است - که این حرف را آمریکایی‌ها هم می زنند ــ این فرمول، فرمول درستی است؛ توافق نکردن از توافق کردنی که در آن، منافع ملّت پامال بشود، عزّت ملّت از بین برود، ملّت ایران با این عظمت، تحقیر بشود [بهتر است]، توافق نکردن شرف دارد بر یک چنین توافق کردنی. این مذاکراتی که دارد انجام می گیرد -که بخشی از آن هم مذاکره‌ی با طرفهای آمریکایی است- فقط در موضوع هسته‌ای است؛ فقط ما در هیچ موضوع دیگری فعلاً با آمریکا مذاکره نداریم؛ هیچ؛ این را همه بدانند؛ نه در مسائل منطقه، نه در مسائل گوناگون داخلی، نه در مسائل بین‌المللی؛ امروز فقط موضوع مورد بحث و مورد مذاکره، مسائل هسته‌ای است.حالا، این تجربه‌ای خواهد شد؛ اگر طرف مقابل از کج‌تابی‌های معمولی خودش دست برداشت، این یک تجربه‌ای برای ما می شود که خیلی خب، پس می شود در یک موضوع دیگر هم با اینها مذاکره کرد؛ امّا اگر دیدیم نه، این کج‌تابی‌هایی که همیشه از اینها دیده‌ایم باز هم وجود دارد و کج‌راهه دارند می روند، خب طبعاً تجربه‌ی گذشته ما تقویت خواهد شد.» 20/۱/1394(موحد،1396)
· 5) از منظر تحولات سیاسی منطقه:
شتاب زمانی و سرعت سیر تحولات هسته ای شدن ایران در دهه گذشته باعث مهم و محسوس شدن این موضوع بر دیگر مناقشات سیاست خارجی در سپهر سیاسی منطقه گردیده بود بطوری که عمق تعارض های واحدها تا به آنجا گسترش یافته بود که تحریم ها و محاصره اقتصادی جمهوری اسلامی ایران نزد این واحدهای سیاسی منطقه ای جنبه عقلانی یافته و حتی علیرغم نگاه سیال و تغییر نگاه دیپلماسی دولت ها در ایران نسبت به موضوع هسته ای کنش گران سیاسی در منطقه دارای ثبات رفتاری بیشتری نسبت به مخالفت با پرونده هسته ای ایران بوده اند. بر طبق منطق حفظ توان قوا در نزد واحدهای سیاسی خاورمیانه حداقل حفظ منافع موجود در مقابل ایرانی قدرتمند تصمیم غالب این واحدها بوده است. چیستی این تصمیمات در دیپلماسی هسته ای واحدهای خاورمیانه برگرفته از نگاه ناتوان تر در مقابل ایرانی با قدرت بازدارندگی بیشتر است که باتوجه به ماهیت متفاوت قدرت نظامی و ژئوپلتیکی این واحدها در برابر ایران واحدهای سیاسی منطقه ای بیشتر خواهان چند کشور چند قطبی در خاورمیانه هستند تا اینکه کشوری ضلع قدرت را به نفع خود تغییر دهد. با موفقیت های هسته ای ایران، اتحادها و مسابقه تسلیحاتی شتاب افزون تری یافته و هم زمان ما شاهد حضور بیشتر و پرنگ تر ایالات متحده در خاورمیانه برعلیه منافع ملی ایران بودیم. اتخاذ تصمیم نیز برای بسیاری از واحدهای خاورمیانه حیاتی و مشکل گردیده و آنها را در تنگنای امنیتی متعدد قرار داده بود به طوری که از یک طرف حفظ منافع موجود و جلوگیری از اسرائیلی با قدرت بیشتر و از طرفی جلوگیری از هسته ای شدن و قدرت روز افزون ایران را شاهد بودند که در نهایت، حیات آنها را با مخاطره مواجه خواهد کرد و این کشورها را بر سر یک معمای راهبردی قرار داده بود به طوری که یا باید به سمت منطقه عاری از سلاح های کشتار جمعی بروند که با وجود اسرائیل واهمیت انرژی خاورمیانه غیرممکن به نظر می رسید و یا اینکه به مسیر متوقف کردن ایران و اقدام دسته جمعی بروند و یا آنها نیز حداقلی از بازدارندگی را بدست آورند. که با توجه به ماهیت و هویت سیاسی واحدهای خاورمیانه ای و سایه انداختن ایالات متحده بر تارک امنیتی آنها بعید به نظر می رسید که آنها توان دفاع از ایران هسته ای در برابر اسرائیل را داشته باشند. در حقیقت رویکرد نظری اعراب در کنار نگاه به امنیت خود عمدتاً شکل تعارض به خود گرفته تا همکاری و به همین دلیل اساسی در کنار فرافکنی های غرب و امنیتی کردن مسئله هسته ای در برخورد با این مسئله گویا راهی جز مخالفت با این مسئله تا قبل از اجرایی شدن برجام برای آنها وجود نداشته است. در میان کشورهای غیرعربی منطقه اسرائیل بیشترین نگرانی را در مورد پیشرفت برنامه موشکهای بالستیک و توان هسته ای ایران را داشته و از آنجا که این کشور توانایی یک جنگ فراگیر علیه تهران را با توجه به گستردگی جغرافیایی مراکز هسته ای ایران و ترس از اقدامات تلافی جویانه تهران و عدم عمق استراتژیک کشور خود نداشته است. بیشتر درصدد مخدوش ساختن چهره ایران در برجسته کردن تهدید هسته ای جمهوری اسلامی ایران برای کل منطقه بوده است.(زیبا کلام و زمانی؛1396)
برنامه جامع اقدام مشترك :
مذاکرات رسمی برای طرح جامع اقدام مشترک درباره برنامه اتمی ایران با پذیرفتن توافق موقت ژنو بروی برنامه هسته‌ای ایران در 25 اسفند 93 (نوامبر ۲۰۱۳) شروع شد. به مدت ۲۰ ماه کشورهاي گروه 5+1 و ايران درگیر مذاکره بودند که در 23 فروردين 94(آوریل ۲۰۱۵) تفاهم هسته‌ای لوزان شکل گرفت.
توافق موقت ژنو:
اين توافق، نامه‌ای شش ماهه و قابل تمدید پیرامون برنامه هسته‌ای ایران است که در ۳ آذر ۱۳۹۲ (۲۴ نوامبر ۲۰۱۳) میان ایران و گروه ۱+۵ امضا شد. این توافقنامه با هدف «تضمین صلح‌آمیزبودن برنامه هسته‌ای ایران» امضا گردید، طرفین «به صورت داوطلبانه» متعهد شدند تا اقدامات متقابلی را به عنوان گام اول یک راه‌حل جامع انجام دهند. بنا بر، این توافق، ایران برنامه هسته‌ای خود و غنی‌سازی اورانیوم را به شکلی محدود ادامه خواهد داد و نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بر تأسیسات خود تسهیل خواهد نمود. در عوض، طرف مقابل بخشی از تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران را تعلیق می‌کند و از وضع تحریم‌های جدید اعم از بین‌المللی، چندجانبه و یکجانبه خودداری خواهد نمود. (قیصر بیگی،1394)
تفاهم لوزان:
بيانيه سوئیس، شامل خلاصه‌ای از مجموع راه حل‌های تفاهم شده برای رسیدن به برنامه جامع اقدام مشترک پیرامون برنامه هسته‌ای ایران تا ضرب الاجل ۱۰ تیر ۱۳۹۴ است که پس از دو دور مذاکره در ۱۳ فروردین ۱۳۹۴ در لوزان سوئیس منعقد و در دانشگاه پلی تکنیک فدرال لوزان با حضور محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و فدریکا موگرینی، نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی قرائت شد.اين بيانيه متضمن راه حل‌هاست و جنبه حقوقی نداشته و صرفاً راهنمای مفهومی تنظیم و نگارش برنامه جامع اقدام مشترک را فراهم خواهد ساخت. بر این اساس تدوین برنامه جامع اقدام مشترک با مبنا قرار دادن راه حل‌ها در آینده تدوين گردید.اين تفاهم در برگيرنده موارد ذيل است:
· تداوم برنامه هسته‌ای از جمله غنی سازی:
در چارچوب راه حل‌های موجود، هیچیک از تأسیسات و فعالیتهای مرتبط هسته‌ای متوقف، تعطیل و یا تعلیق نمی‌شود و فعالیتهای هسته‌ای ایران در تمامی تأسیسات هسته‌ای از جمله نطنز، اصفهان و ... ادامه خواهد یافت. بر اساس راه حل‌های بدست آمده تأسیسات هسته‌ای فردو به مرکز تحقیقات هسته‌ای و فیزیک پیشرفته تبدیل خواهد شد. مطابق راه حل‌های موجود؛ راکتور تحقیقاتی اراک، آب سنگین باقی خواهد ماند و با انجام بازطراحی ارتقاء یافته و روزآمد خواهد شد. ایران در جهت شفافیت و اعتماد سازی به صورت داوطلبانه پروتکل الحاقی را به صورت موقت اجرا نموده و در ادامه فرایند تصویب این پروتکل طبق یک جدول زمانی در چارچوب اختیارات رئیس‌جمهور و مجلس شورای اسلامی به تصویب خواهد رسید.
· لغو تحریم‌ها:
براساس راه حل‌های بدست آمده، پس از اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک، تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت لغو خواهد شد و همه تحریم‌های اقتصادی و مالی چند جانبه اروپا و یکجانبه آمریکا از جمله تحریم‌های مالی، بانکی، بیمه، سرمایه‌گذاری و تمامی خدمات مرتبط با آنها در حوزه‌های مختلف از جمله نفت، گاز، پتروشیمی و خودرو سازی فوراً لغو خواهند شد. همچنین کشورهای عضو گروه (۱+۵) متعهد هستند از وضع تحریم‌های جدید در موضوع هسته‌ای خودداری نمایند. همکاری‌های بین‌المللی هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران از جمله با اعضای ۱+۵ در حوزه ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای، رآکتور تحقیقاتی، گداخت هسته‌ای، ایزوتوپ‌های پایدار، ایمنی هسته‌ای، پزشکی و کشاورزی هسته‌ای و ... امکان‌پذیر و ارتقاء پیدا خواهند کرد. (یحیوی،1396)
· برنامه جامع اقدام مشترك(برجام):
برجام، توافقی بین المللی بر سر برنامه هسته ای ایران است که در تاریخ ۲۳ تیر ۱۳۹۴(14 ژوئیه 2015) میان ایران و کشورهای آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان(گروه 1+5) در شهر وین صورت گرفت. هدف این مذاکرات رسیدن به یک راه حل جامع مورد توافق و بلند مدت است به نحوی که تضمین کند برنامه هسته ای ایران کاملاً صلح آمیز باقی خواهد ماند. در اين توافق ایران اعلام می نماید تحت هیچ شرایطی به دنبال دستیابی یا گسترش سلاح هسته ای نیست. راه حل جامع مذکور مبتنی بر این اقدامات اولیه بوده و به یک گام نهایی منجر خواهد شد که دوره زمانی آن مورد توافق قرار گرفته و به رفع نگرانیها می انجامد. این راه حل جامع، ایران را قادر می سازد تا به طور کامل از حقوق خود در بهرهگیری از انرژی هسته ای برای اهداف صلح آمیز بر اساس مواد مرتبط در معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای و با رعایت تعهدات خود بر طبق معاهده از آن برخوردار شود. در اين توافق چند گام وجود دارد؛ اين گام ها هر يك وظايف طرفين را اعلام مي دارد .گام اول مربوط به اقدامات داوطلبانه ايران در جهت اعلام حسن نیت و حفظ فضای سازنده در مذاکرات است و در آن ايران نسبت به تعليق برخي از فعاليت هاي هسته اي خود اقدام مي نمايد. در مقابل اين اقدامات وظايفي بر عهده طرف توافق گذاشته شده است كه عموماً مربوط به تحريم هايي است كه طي ساله هاي گذشته در رابطه با فعاليت هاي هسته ايران وضع شده بودند بطور مثال:
توقف تلاش برای کاهش خرید نفت خام ایران به نحویکه مشتریان فعلی بتوانند میانگین میزان کنونی خرید نفت خام خود از ایران را کماکان ادامه دهند. بازگشت مبالغ مشخص از عواید فروش نفت ایران در خارج از کشور به ایران. در مورد معاملات نفتی مذکور، تحریم های اتحادیه اروپا و آمریکا بر بیمه و خدمات حمل و نقل مرتبط ، تعلیق می شوند. تعلیق تحریم های آمریکاو اتحادیه اروپا بر :
1. صادرات پتروشيمي ايران و نیز تعلیق تحريمخدمات مرتبط
2. طلا وفلزات گرانبها، وتعلیق تحريمخدمات مرتبط
3. تعليق تحريمهاي آمريكا برصنعت خودرو وتعلیق تحريمهاي خدمات مرتبط
4. صدورگواهي عرضه ونصب قطعات یدكي براي ايمني پروازهواپيماهاي غيرنظامي ايران وخدمات مرتبط.
5. عدم صدورقطعنامههاي جديدتحريم هستهاي توسط شوراي امنيت سازمان ملل متحد
6. عدم صدورقطعنامههاي جديدتحريم هسته اي از سوی اتحاديه اروپا
7. دولت امريكا،درچارچوب اختیارات قانوني رئيس جمهور وكنگره ازتحميل تحريمهاي جديد هسته اي خودداري خواهدكرد. و ... (ملاکریمی و همکاران ،1396)
گام نهایی شامل این اصل اساسی که «تا در مورد همه چیز توافق نشود، در خصوص هیچ چیزی توافق حاصل نشده است.» این توافق در تاریخ ۲۹ تیر ماه ۱۳۹۴ در شورای امنیت به رای گذاشته شد تا تحت ماده ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد، تبدیل به قطعنامه ۲۲۳۱ گردید. با عنايت به ماهيت بررسي توافق ابتدا شرح كوتاهي از قطعنامه هاي مرتبط با فعاليت هاي هسته اي در ذيل خواهد آمد.
سابقه تحریم تسلیحاتی ایران:
موضوع برنامه هسته ای موجب شد شورای امنیت محدودیت هایی را در قالب تحریم بر ایران وضع نماید، اما گستره و طیف اقدامات تحریمی شورا از جمله تحریم های تسلیحاتی غیرمرتبط با سلاح های هسته ای موضوعی است که جای تأمل دارد. به عبارت دیگر، شورا نه تنها مقوله موشک های بالستیک را در خصوص ابعاد نظامی برنامه هسته ای ایران مد نظر قرار داده، بلکه موضوع تحریم هر گونه تسلیحات را هم مد نظر قرار داده است. با این حال، به نظر می رسد شورا قصد داشته با مسدود نمودن هر گونه درآمد مالی برای ایران به واسطه فروش تسلیحات و از طرف دیگر، امکان واردات تسلیحات از دیگر کشورها که برخی از قطعات آنها قابل استفاده در موشک های بالستیک است، موجب محدودیت های بسیار برای ایران در این گونه موارد شود. سابقه تحریم تسلیحاتی ایران به بند پنجم قطعنامه 1696 مورخ 31جولای 2006می رسد اين قطعنامه طی نشست ۵۵۰۰ ام با ۱۴ رأی موافق و ۱ رأی مخالف در شورای امنیت سازمان ملل متحد تصویب شد. در این قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل پس از ابراز نگرانی از اهداف برنامه هسته‌ای ایران، از ایران خواست تا برنامه غنی‌سازی اورانیوم خود را متوقف کند. این قطعنامه ذیل ماده 40 منشور ملل متحد صادر شده و به موضوع مراقبت دولت ها از انتقال کالاها و خدمات مرتبط با برنامه هسته ای و برنامه موشک های بالستیک ایران می پردازد. اگرچه لحن این بند نیز توصیه ای است و عمده توجه شورا در بحث الزام آوربودن به موضوع تعلیق های مورد نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی معطوف است.
قطعنامه 1۷3۷مورخ 26دسامبر 2006 صادر شد. پیش‌نویس این قطعنامه توسط فرانسه، آلمان و انگلیس به علت آن تهیه شد که ایران برنامه غنی‌سازی اورانیوم خود را بر طبق قطعنامه ۱۶۹۶ متوقف نکرد.اين قطعنامه با رأی هر ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسید. در این قطعنامه برای وادار کردن جمهوری اسلامی به توقف برنامه غنی‌سازی اورانیوم تحریم‌هایی بر ضد ایران وضع شد. و در آن به سیستم های پرتاب تسلیحات هسته ای اشاره شده است. بند سوم قطعنامه 1۷3۷در مقام بیان الزام مراقبت دولت ها در ارائه خدمات و کالاهای مرتبط با برنامه هسته ای ایران (غنی سازی، باز فرآوری و فعالیتهای مرتبط با آب سنگین)، بحث توسعه سیستم های پرتاب تسلیحات هسته ای را نیز در این دسته قرار می دهد. تحریم تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران برای نخستین بار در قطعنامه 1747مورخ 27 مارس 2007برقرار شد. اين قطعنامه با رای موافق تمامی پانزده عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد، به تصویب رسید. در آن از تمامی کشورهای جهان خواسته شده است تا فعالیت خود با شرکت‌های ایرانی را که در زمینه انرژی هسته‌ای فعالیت دارند، محدود کنند. همچنین برخي شركت ها و افراد ايراني در اين قطعنامه تحريم شدند و نيز ممنوعیت صادرات و واردات سلاح‌های سنگین به ایران از دیگر موارد این قطعنامه است. شورای امنیت به جمهوری اسلامی ایران ۶۰ روز مهلت داد تا با تبعیت از این قطعنامه و در خواست‌های قطعنامه ۱۷۳۷ به فعالیتهای «حساس اتمی» خود، پایان دهد.
در قطعنامه 1۸03مورخ 3مارس،200۸ با ۱۴ رای مثبت و يك رای ممتنع، در محکومیت برنامه هسته‌ای ایران ۹ ماه پس از قطعنامه قبلی به تصویب کرد. در قطعنامه‌های قبل اشخاص و شرکت‌های مشخصی به دلیل دست داشتن در برنامه هسته‌ای ایران شامل تحریم‌های مالی و مسافرتی قرار گرفته بودند. در این قطعنامه افراد جدیدی به لیست اضافه شدند. همچنین برای اولین بار تحریم‌هایی کلی برای اقتصاد ایران از جمله کنترل صادرات و واردات ایران خصوصاً کالاهایی که دارای مصرف دوگانه در صنایع نظامی و غیرنظامی وضع گرديد. در این قطعنامه به بحث سیستم های پرتاب تسلیحات هسته ای اشاره شده و موضوع تحریم تسلیحاتی به طور مشخص ذکر نشده است. بند نهم به ممنوعیت حمایت مالی از سیستم های پرتاب تسلیحات هسته ای اشاره دارد.
قطعنامه ۱۸۳۵در تاریخ7 دی 1387( ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۸) با ۱۵ رای موافق اين قطعنامه را به تصویب رساند. این قطعنامه از ایران می‌خواهد که بدون وقفه به تعهداتش در قبال قطعنامه‌های قبلي عمل کند و خواسته‌های شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برآورده سازد.
قطعنامه 1929 با ۱۲ رأی موافق، يك خودداری از شرکت در رأی‌گیری و ۲ رأی مخالف در 9 خرداد 1389(۹ ژوئن ۲۰۱۰) به تصویب رسید و تحریم‌های اقتصادی شدیدی را علیه ایران وضع کرد. صدور این قطعنامه در پی عدم اجرای مفاد قطعنامه‌های ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷ ، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و ۱۸۸۷ از سوی ایران صورت گرفت. این قطعنامه آغاز چهارمین دور تحریم‌های علیه ایران است. بر اساس این قطعنامه ایران نباید از هیچ فعالیت تجاری مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم و دیگر مواد يا فناوري هاي هسته‌ای دیگر کشورها بهره‌مند شود و تمامی کشورها می‌بایست از انتقال هرگونه تانک، خودروهای زرهی، هواپیماهای جنگی، هلیکوپترهای تهاجمی، توپخانه کالیبر بالا، کشتی‌های نظامی، موشک و سیستم‌ها و قطعات مرتبط با آنها به ایران خودداری کنند. همچنين در اين قطعنامه آزمایش‌های موشکی ایران که در آن از تکنولوژی بالستیک با قابليت حمل كلاهك هسته اي استفاده مي شود منع شد. اگر ایران تمام فعالیتهای مرتبط با غنی‌سازی و باز فرآوری خود را متوقف کند، این قطعنامه به حالت تعلیق در خواهد آمد. بند هفتم قطعنامه 1929به این نکته توجه دارد که ایران نباید طی فعالیت های تجاری خود منفعتی را در قبال فعالیت هایی خاص از جمله فنآوری مرتبط با موشک های بالستیک که قادر به پرتاب سلاح های هسته ای هستند، در کشورهای دیگر داشته باشد. بند هشتم این قطعنامه نیز به صراحت و برای بار دوم بحث تحریم تسلیحاتی را پیش می کشد.
قطعنامه ۱۹۸۴با ۱۴ رای موافق و ۱ راي ممتنع در تاریخ 19 خرداد 1390(9 ژوئن ۲۰۱۱ )تصویب شد. در اصل سندی بین‌المللی درباره عدم گسترش جنگ‌افزار هسته‌ای ایران و تمديد قطعنامه هاي قبلي است.
قطعنامه 2231در تاریخ ۲9 تیرماه ۱۳۹۴( ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵) در شورای امنیت به رأی گذاشته شد که با تصویب آن تمام قطعنامه قبلی که علیه ایران صادر و منجر به تحریم‌های وسیع در رابطه با موضوع هسته‌ای کشور شده بود را ملغی کرد. طبق برجام، این توافق رسماً مورد حمایت شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفت و آن را با گنجانیدن در حقوق بین‌الملل بصورت قانوني الزام آور ساخت.(عابدینی،1395)
معرفي برنامه موشكي ايران:
يكي از پشتوانه ها و تكیه گاه های نظامی كشورها در عرصه بین المللی، قدرت موشكی آنهاست. در جهان امروزی به رغم امضای پیمان نامه های متعدد كشورها و قراردادهای بین المللی كه برای كنترل تكنولوژی موشكی در سازمان ملل به امضاء می رسد، در نهايت كشوری حرف اول را می زند كه به لحاظ موشكی مجهزتر باشد. تا قبل از جنگ جهانی دوم فقط چندین كشور مانند روسیه و آلمان كه در حال جنگ بودند؛ ابرقدرت موشكی محسوب می شدند. در واقع جنگ برای اينها مانند كاتالیزوری در جهت پیشرفت صنایع موشكی بود؛ و هر روز قدرتمند و قدرتمندتر می شدند. این امر موجب رعب و وحشت كشورهای ديگر شد، چرا كه از همان ابتدا هم پیش بینی می شد اگر فقط چند ابر قدرت خاص، این تكنولوژی را به دست می گرفتند ديگر پاسخ ندادن به درخواست های آنها كار مشكلی بود.پس از فروكش كردن التهابات جنگ جهانی دوم، بسیاری از كشورها دست بكار شدند زیرا می دانستند اگر سیستم موشكی قوی داشته باشند پشتوانه خوبی برای حفظ امنیت دارند. هرروزه انواع موشك ساخته و آماده می شد و در اين ميان فناوری ساخت موشك های بالستیك، توجه همگان را بیش از ديگر شاخه ها به خود جلب كرد. برد بسیار بالا و توانایی حمل مقدار زياد مهمات آنها را از ساير موشك ها متمايز مي سازد همین موضوع، موجب رعب و وحشت می شود با اينكه موشك بالستیك به خودی خود يك سلاح كشتار جمعي محسوب نمی شود اما می تواند مقدار زيادي از انواع سلاح های كشتار جمعی را با خود حمل كند و به عنوان يك منبع نگرانی برای كشورها به حساب آيد.
تكنولوژی موشك های بالستیك:
يك موشك بالستیك در حقیقت يك ماشین تحویل موشك و شامل سیستم رهیاب، محفظه حمل مهمات و اساساً علیه اهداف زمینی وسطحی مورداستفاده قرار می گیرد. انواع گوناگون موشك های بالستیك بر حسب برد، طبقه بندی می شوند. درساخت موشك های بالستیك، مبحث پيشران كه مشخص كننده برد و توانایی حمل مهمات كه قدرت تخريب آنرا افزايش مي دهد از درجه اهميت برخوردارند.
موشك های بالستیك تا ارتفاع بالایی اوج می گیرند حتی برخی از آنها جو زمین نیز خارج می شوند و با استفاده از يك ماشين ورود مجدد به جو باز می گردند و با استفاده از نیروی جاذبه زمین به سمت هدف البته با هدايت صحيح می روند. موشك های بالستیك از لحاظ برد به 5 گروه زیر تقسیم می شوند:
1. موشك جنگی كوتاه برد تا 150 كیلومتر
2. موشك بالستیك كوتاه برد از 150 تا 799 كیلومتر
3. موشك بالستیك میان برد از 800 تا 2399 كیلومتر
4. موشك بالستیك دوربرد از 2400 تا 5499 كیلومتر
5. موشك بالستیك قاره پیما با برد 5500 كیلومتر به بالا.
صنايع موشك سازي ايران برای دفع حملات موشکی رژیم بعث عراق توسط سپاه پاسداران از طريق ايجاد واحد هوافضا به فرماندهی شهید حسن تهرانی مقدم پا به عرصه گذاشت؛ و ساخت انواع موشک‌ها را در دستور کار خود قرار داد؛ این یگان در سالهای اخیر با تلاش نیروهای متخصص خود توانستند با ساخت انواع موشکهای " کوتاه برد"، "میان برد" و "دور برد" علاوه بر بالا بردن توان رزمی ایران تعجب جهانیان را نیز برانگیزند. تقسیم بندی نمونه اي از موشک های ساخت کشور بشرح ذيل است:
1. موشک های بالستیک دوربرد = شهاب ۴، شهاب ۵، شهاب 6، سجیل، ماهواره بر سفیر و پروژه کوثر
2. موشک های بالستیک میان برد = شهاب 3، فجر 3، عاشورا و قدر 110
3. موشک های بالستیک کوتاه برد = شهاب 1، شهاب 2 و فاتح 110
4. موشک بالستیک ضد کشتی = خلیج فارس
5. راکت های توپخانه ای = صمید، تندر 69، زالزال 1، زلزال 2 و زلزال 3
6. موشک های زمین به هوا = محراب، شاهین، میثاق 1، میثاق 2، صیاد 1، شهاب، ثاقب و مرصاد
7. موشک ضد هلی کوپتر = قائم
8. موشک های ضد تانک هدایت شونده = صاعقه، رعد، توفان، توفان 2، توفان 5، توسن و دهلاویه
9. موشک های ضد کشتی = نور، کوثر، قادر و ظفر
10. موشک کروز = نصر 1 و مسکات
11. موشک بدون بال = قیام
12. موشک های هوا به زمین = شفق، شاهین 3، ستار و عصر 67
13. موشک های هوا به هوا = فاطر و سجیل
14. اژدرها = کوسه، یاسین و حوت
کاتیوشا = آرش، فجر 3، فجر 5، فلق 1، فلق 2، عقاب و حاسب.( خلیلی،1395)
نظرات در خصوص برنامه موشكي ايران:
تحريم هاي موشكي عليه ايران در دوران رياست جمهوري ترامپ به اوج خود رسيد. دولت ترامپ در 15 بهمن 1395( 3 فوريه2017) ليست تحريم هاي عليه ايران را افزايش داد و12شخصيت حقوقي و13شخص حقيقي را به فهرست تحريم ها افزود. اين تحريم ها نشان مي دهد كه امريكا به دنبال بهانه اي براي از سر گيري تحريم ها و تهديد هاي خود مي باشد.محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در توئیت های خود نیز اعلام کرد: "نه برجام و نه قطعنامه شوراي امنيت ايران را از كار برروي موشك هايي كه براي حمل كلاهك هسته اي طراحي نشده اند منع نمي كند. متون را بخوانيد: انگليسي ساده است و نه متون فني حقوقي. ايران در ٢٥٠ سال گذشته به هيچ كشوري حمله نكرده است. ولي وقتي صدام ما را موشك باران مي كرد و براي هشت سال به مردم ما حملات شيميايي مي كرد، هيچ كس به كمك ما نيامد.اگر در زمان حمله صدام به ايران داراي موشك بوديم، مي توانست جرات اين كار را از وي بگيرد و يا حداقل حملات كور وي را به مردم غير نظامي كاهش دهد. من كساني را كه ايران را به رفتار تحريك آميز متهم مي كنند به اين چالش دعوت مي كنم كه جمله فرمانده سپاه پاسداران را تكرار كنند كه گفت: ما جز براي دفاع از قدرت نظامي استفاده نخواهيم كرد." آقاي ظريف همچنین در واکنش به ادعاها مبنی بر نقض قطعنامه 2231 گفت که همه طرفهای برجام پیش‌تر اعلام کرده‌اند که موضوع برنامه موشکی ایران جزئی از برجام نیست و دولت‌های آمریکا، آنرا در گذشته اعلام کرده‌اند. در قطعنامه 2231 عبارتی درباره موشک بالستیک است که ایران موضع خود را در همان زمان تصویب قطعنامه در آن مورد اعلام کرد. در این قطعنامه اشاره شده است به موشک بالستیکی که برای قابلیت حمل سلاح هسته‌ای طراحی شده است و این نوع موشک‌ها نباید مورد آزمایش قرار گیرند. ایران همان موقع هم اعلام کرد موشکهای ما با قابلیت حمل سلاح نیستند و برای حمل کلاهک‌های متعارف طراحی و ساخته می‌شوند.وی افزود: امیدواریم موضوع برنامه‌های دفاعی موشکی ما خارج از برنامه و قطعنامه 2231 بهانه‌ای برای بازی‌های سیاسی دولت آمریکا نباشد.
سامانتا پاور نماینده وقت(2017-2013) آمریکا در سازمان ملل با اشاره به این که در پی این توافق در ارتباط با فعالیتهای هسته‌ای ایران محدودیت‌هایی ایجاد می‌شود گفت: فعالیتهای بالستیکی و موشکی ایران نیز در پی این توافق تحت نظارت سختی قرار خواهند گرفت. نماینده آمریکا در سازمان ملل به وظایف ذاتی این شورا و اهمیت هوشیاری آن اشاره کرد و گفت: در هفتادمین سالگرد تاسیس سازمان ملل قرار داریم و بقول یکي از دیپلمات ها كه در رابطه با وظایف سازمان ملل گفته: قرار نیست این سازمان ما را به بهشت ببرد بلکه تلاش می‌کند ما را از ورود به جهنم منع کند. وی با بیان این که شورای امنیت باید قدم‌های لازم را برای اجرای مصوبات خود بردارد خاطرنشان کرد: این شورا یکی از سخت‌گیرانه‌ترین تحریم‌ها علیه ایران را در ارتباط با فعالیتهای هسته‌ای‌اش اعمال کرد.
سرلشکر جعفری فرمانده سابق کل سپاه: "آنچه باعث شده دشمنان ما سر میز مذاکره بنشینند، توانمندی دفاعی ملت ایران است که امیدواریم از آن پاسداری شود. وی با بیان اینکه اطلاعات دشمنان از محل نگهداری موشکهای ما واقعی نیست، تصریح کرد: آنها شاید محل‌های اولیه نگهداری موشک‌ها را بدانند ولی محل‌های نگهداری موشک‌ها مخفی بوده و روش‌های شلیک این موشک‌ها در سراسر کشور گسترده شده است لذا دشمن با هزاران بمب نیز نمی‌تواند مانع از شلیک موشکهای ما شود. در سالهای اخیر با همت مسئولان نظامی و خدمات شهید طهرانی مقدم پدر صنعت موشکی ایران توان موشکی با پیشرفتهای بسیاری همراه بوده است. توانمندی‌های موشک های ساخت داخل به همراه برخی از ویژگیهای منحصر بفرد آنها در نهایت باعث افزایش قدرت چانه‌زنی مذاکره کنندگان هسته‌ای در دفاع از حقوق هسته‌ای ایران در ژنو شده و تاثیر مثبت آن در شکل گیری توافقنامه ژنو به وضوح ديده مي شود."
عباسعلی منصوری آرانی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در دوره نهم با تایید اقدامات موشکی ایران در فضای امنیتی اظهار داشت: "محور قطعنامه 2231 مبنی بر این است که طراحی موشکهای حمل کننده کلاهک هسته ای ممنوع است، اما حرفی از آزمایش موشک های بالستیک زده نشده است. آمریکا، اسرائیل و هم پیمانانشان به دنبال امتیازگیری هستند و از هر فرصتی برای اتخاد تحریم های جدید علیه ایران استفاده می کنند. لذا به خوبی می دانند که آزمایش های موشکی ضد برجام و ضد قطعنامه سازمان ملل نیست.
منصور حقیقت پور نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در دوره نهم با تاکید بر اینکه آزمایش موشکی ایران ناقض برجام نیست، عنوان می کند: " قطعنامه 2231ایران را از فعالیت های موشکی منع نكرده است و این قطعنامه تنها جنبه توصیه ای دارد. مطالعه برجام توسط طرف های قرارداد برای آنها روشن خواهد کرد که در برجام اشاره ای به فعالیت های موشکی ایران نشده است. و مهمتر اینکه ایران تمام بندهای برجام و تاکیدات شورای امنیت را اجرا کرده اما این آمریکاست که عنوان می کند قطعنامه شورای امنیت را قبول ندارد.
نیبیله مسرالی سخنگوی موگرینی گفته است كه:" برنامه موشک بالستیک ایران بخشی از توافق هسته ای سال 2015 نیست و از این رو آزمایش های موشکی نقض این توافق نیست. در خصوص قطعنامه 2231 شورای امنیت نیز این نهاد عالی سازمان ملل باید تصمیم گیری کند.
سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه نقض قطعنامه 2231 را منتفی دانسته است. و معتقد است قطعنامه 2231 از ایران می خواهد که از آزمایش موشک هايي كه قادر به حمل کلاهک هسته ای خودداری کند و این درحالی است که روسیه اطمینان دارد که ایران هیچ برنامه تسلیحاتی هسته ای ندارد.
نیکی هیلی نماینده سابق آمریکا در سازمان ملل(2018-2017) مدعی شد که "پرتاب آزمایشی موشک بالستیک میان برد کاملا غیر قابل قبول است."
ماتیو راکرافت نماینده انگلیس در سازمان ملل نیز گفت که شورای امنیت خواستار تهیه گزارشی توسط آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل درباره آزمایش موشکی ایران و کمیته ایجاد شده در پی تایید توافق هسته ای شده است.وی مدعی شد که این آزمایش موشکی ناسازگار با قطعنامه های سازمان ملل است.
این در حالی است که «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران موضوع برنامه های دفاعی ایران را خارج از قطعنامه 2231 شورای امنیت دانست و گفت: جمهوری اسلامی ایران دفاع از خود را به اجازه دیگران موکول نمی کند. همچنين در نشست خبری مشترک با ژاک مارک آیرو همتای فرانسوی خود افزود: در مورد اجرای برجام چندین بار آژانس بین المللی انرژی اتمی و کشورهای عضو برجام اعلام کرده اند که ایران به تمام تعهدات خود پایبند بوده و آن ها را کامل اجرا کرده است. وي خاطرنشان کرد: همانطور که همه اعضای برجام در مذاکرات خود اعلام کرده اند، آزمایش های موشکی جزئی از برجام نیست. هم دولت فرانسه و هم دولت قبلی ایالات متحده آمریکا که مذاکرات را بر عهده داشت، اعلام کرد که آزمایش های موشکی جزئی از برجام نیست و ارتباطی به آن ندارد. (اصغری،1392)
نتيجه گيري:
مطابق قطعنامه هاي 1747و 1803 ايران از واردات و صادرات تكنولوژي و تجهيزات مرتبط با سلاح هاي سنگين و ابزارآلات جنگي دوگانه منع شده بود و از طرفي چون موشك هاي بالستيك به تنهايي صرفه پرتاب ندارند و براي حمل ساير سلاح هاي كشتار جمعي توليد مي شوند. از طرفي ساختار موشک بالستیک که می تواند کلاهک هسته ای حمل کند با سایر موشک های بالستیک مشابه است؛ لذا ساختن اين موشك ها توسط ايران مورد انتقاد دولت هاي غربي است. اما با عنايت به اينكه قانون ايران از شرع نشأت گرفته و فتوا جزئي از آن است و مطابق فتواي علماي ديني استفاده از سلاح هاي كشتار جمعي حرام است و اين امر بارها و مخصوصاً در جنگ تحميلي با عراق به همگان ثابت شده لذا اين نظر منتفي است. از طرفي همانطور كه در بالا قيد شد در قطعنامه 1929 شوراي امنيت آمده است كه ايران نبايد از موشك هايي كه كلاهك هسته اي حمل مي كنند استفاده كند. در قطعنامه 2231 شوراي امنيت آمده است كه: "تحریم‌های" مربوط به موشکهای بالستیک با توانايي حمل كلاهك اتمي تا هشت سال و "محدودیت خرید و فروش تسلیحات متعارف" تا پنج سال ادامه خواهد داشت در اين قطعنامه "از ايران خواسته شده است كه از موشك هايي با قابليت حمل كلاهك هسته اي استفاده نكند." از يك سو لفظ خواستن با واژه انگليسي called upon بيان شده است و با ساير الفاظ قطعنامه متفاوت است و از طرفي قطعنامه هاي شوراي امنيت طبق فصل هفتم منشور الزام آور است. لذا رعايت اين بند قطعنامه همانند ديگر بندها الزامي است. اما آنچه ايران در اين قطعنامه و ديگر قطعنامه هاي شوراي امنيت سازمان ملل از آن منع شده است موشك هاي با قابليت حمل كلاهك هسته اي است. اما موشك هايي كه تاكنون توسط ايران ساخته شده هيچكدام براي حمل سلاح هسته اي تجهيز نشده اند و صرفاً براي دفاع از تماميت اراضي كشور ساخته شده اند. پس ايران ناقض تعهدات خود نبوده است و موضع گيري كشورهاي غربي علي الخصوص آمريكا در برابر پرتاب موشك هاي ايران فصل جديدي از تحريم ها عليه ايران گشوده است كه نشان دهنده نقض تعهدات از طرف دولت هاي غربي است و نه ايران.
اين نشان مي دهد كه كشورهاي غربي به صلح آميز بودن تمام تجهيزات و تسليحات هسته اي ايران واقفند آنها با موضع گيري خصمانه نسبت به ايران برخورد مي كنند تا مانع پيشرفت ايران شوند. بنابراين مي توان نتيجه گيري كرد كه دعواي زرگري اي كه دولت هاي غربي در خصوص آزمايش هاي موشكي ايران به راه انداخته اند مثل اقدام، امریکا، انگلیس و فرانسه، كه طي نامه ای به کمیته تحریم های شورای امنیت، به منظور تحقیق و بررسی موضوع آزمايش موشكهاي بالستيك، ارسال کردند. اما تاکنون نه از نامه و نه از سرنوشت تحقیقات کمیته تحریم های شورای امنیت خبری نيست و این آشکارا نشان می دهد که این دست موضع گیری ها، پیش از آنکه تبعات و نتایج عملی داشته باشد، اهداف و انگیزه های سیاسی دارد. این واکنش ها دو انگیزه مهم دارند:
1. یکی اقناع جناح های منتقد و مخالف امضای توافق هسته ای در امریکا و سایر کشورهای غربی مبنی بر اینکه عملکردهای نظامی ایران، کاملا تحت نظر و کنترل است و در این باره نگرانی خاصی وجود ندارد.
2. دوم، ارسال یک پیام ضمنی هشدارآمیز به ایران که غرب به دقت رفتارهای نظامی ایران را زیر نظر دارد و در صورت نیاز می تواند از این اقدامات، به عنوان بهانه ای برای عدم عمل به تعهداتش، استفاده کند.
با این حال، واقعیتی که در این میان، وجود دارد این است كه توانمندی نظامی و دفاعی کشور، بدون شک یکی از مهمترین محورهای راهبرد نظامی جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با تهدیدات است و نيروهاي نظامي بايد همچون پیش از این توافق توجه و تمرکز خود را بر توان دفاعی و نظامی کشور، متمركز كرده و با بی اعتنایی نسبت به بازی های رسانه ای غرب، برنامه های خود را براساس نیازهای دفاعی و حساسیت های امنیت ملی ادامه می دهند. چرا که آزمایش های موشکی ایران، از نظر حقوقی هيچ يك از مفاد توافقنامه اتمی جامع میان ایران و قدرت های جهانی و همچنین قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد را نقض نمی کند.
منابع:
1. ابوالحسن شیرازي، حبیب اله(1394)؛ کالبدشناسی مذاکره هسته اي ایران و آمریکا تا حصول برجام و تصویب قطعنامه 2231؛ فصلنامه مطالعات روابط بين الملل، دوره 8 شماره 30; صفحه 9 -55.
2. احمدی، عبدالرضا؛جلال پور، شیوا (1397)؛مناقشه برجام و ورود ایران به کشورهای در حال توسعه؛ ؛ چهارمین همایش ملی علوم و فناوری های نوین ایران .
3. اصغری، زهرا؛ حاشیه‌نگاری خبرنگار ایسنا از لحظه اعلام توافق ۱+۵ و ایران؛ وبگاه ایسنا؛" https://www.isna.ir/news/92090503819/ " تاریخ دسترسی 5/9/۱۳۹۲.
4. آیت الله خامنه ای، سید علی؛پاسخ رهبر انقلاب به ۱۱ پرسش درباره مسئله هسته‌ای؛وبگاه رهبري، "http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=29440"تاريخ دسترسي:16/01/13961.
5. جعفري لنگرودي،محمدجعفر(1390)؛ ترمينولوژي حقوق، چاپ بيستم ،تهران، انتشارات گنج دانش.
6. خلیلی، پیام ؛همه موشکهای ایران؛ از مافوق صوت‌ها تا موشکهای قاره‌پیما؛ وبگاه خبرگزاري مهر؛" mehrnews.com/xpDNW " تاريخ دسترسي: 20/12/1395.
7. زیبا کلام، صادق؛ زمانی، محسن(1396)؛ تاثیر برجام بر سیاست، نظم و راهبردهای امنیتی خاورمیانه؛ فصلنامه تخصصی علوم سیاسی؛سال سیزدهم، شماره سی و نهم،1-22.
8. عابدینی، عبدالله(1395)؛ مقایسه تحریم تسلیحاتی علیه ایران در قطعنامه 2231و قطعنامه های پیش از آن؛ فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی.
9. قیصربیگي، آيت؛(1394) مذاكرات هسته اي؛ از ابتدا تا برجام ؛ روزنامه آفتاب،شماره 4481 .
10. ملاکریمی،امید ؛ جلالی، محمود ؛ رئیسی، لیلا؛(1396) تحلیل حقوقی «قطعنامۀ 2231 شورای امنیت» و بررسی رابطۀ آن با برجام؛فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی؛دورۀ 74، شمارۀ7 .
11. موحد،نعیمه؛9 دلیل رهبری برای عدم مخالفت با مذاکرات؛ وبگاه الف؛" http://old.alef.ir/vdcfy0d0cw6dtxa.igiw.html?252018"؛ تاريخ دسترسي:16/01/1396.
12. موسویان،سید حسین؛ حسینی، دیاکو(1394)؛ منطق پیامدهای مطلوب و نامطلوب برجام؛ فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی.
13. ميرعباسي، سيدباقر(1394)؛حقوق بين الملل عمومي،تهران،انتشارات دادگستر.
14. هیراد، یحیی؛خلاصه‌ای از راه‌حل‌های تفاهم‌شده بین ایران و ۱+۵، وبگاه انتخاب،" entekhab.ir/000pGC " تاريخ دسترسي: 21/01/1396.
وبگاه های مورد استفاده:
https://www.un.org/en/sc/documents/
http://inhnews.ir/fa/news/14058
http://www.neconews.com/vdcfvedt.w6dxcagiiw.html
https://www.iaea.org/publications/documents/infcircs/
Is Iran's ballistic missile test a Violation of Barjam?
Abstract:
Joint Comprehensive Plan of Action an agreement was reached on Iran's nuclear program with the P5 + 1 on July 14, 2015. And its goals are to ensure that the nuclear program is peaceful and that Iran's right to enrich itself is recognized and that Iran does not acquire nuclear weapons; abolish outrageous sanctions; In this article we review the literature on the subject by studying library and Internet resources. To illustrate, Security Council resolutions include sanctions on ballistic missiles capable of carrying nuclear warheads and restrictions on conventional arms sales. But Iran's missiles are not equipped to carry nuclear weapons and are designed solely to defend the country's territorial integrity. Therefore, from the legal point of view, missile tests do not violate any of the provisions of the Security Council Resolution. And these hostile, politically motivated positions indicate that the West is monitoring Iran's defensive behavior and, if necessary, failing to fulfill its obligations.
Keywords: Atomic Energy, Ballistic Missile, Joint Comprehensive Plan of Action, Missile test