بررسي و نقد «فص حكمت عصمتي در كلمة فاطمي(س)»
محورهای موضوعی : مطالعات حوزه عرفان و کلام اسلامی
1 - استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
کلید واژه: فصـوص‌الحـكم, ابن‌عـربي, فص حكمة عصمتية في كلمة فاطمية, حسن‌زاده آملي, حضرت فاطمه (س), عصمت,
چکیده مقاله :
فص حكمة عصمتية في كلمة فاطمية عنوان اثري است از استاد حسن‌زاده آملي كه بسياق فصوص الحكم ابن‌عربي و بعنوان مكمل و تتمة آن نوشته شده است. در اين كتاب به ابعاد و زواياي شخصيت اسرارآميز و در عين حال همه‌جانبة فاطمه زهرا (س) در مقام انساني كامل و معصوم پرداخته شده است. چنين مبحثي در عرفان نظري گرچه از جهاتي مدعايي ابداعي است اما با اشكالاتي روبروست: 1) در نقل احاديث و مستندات روايي آن عموماً دقت كافي صورت نگرفته است؛ برخي از احاديث مورد ادعا در منابع روايي يافت نميشود و برخي ديگر از منابع روايي نامعتبر نقل شده‌اند؛ 2) ملكه عصمت اختصاص به فاطمه (س) ندارد، بنابرين اختصاص يافتن چنين فصي به ايشان نادرست بنظر ميرسد؛ 3) فصوص الحكم با فص آدمي(ع) شروع شده و با فص محمدي(ص) خاتمه مي‌يابد، و از آنجا كه وارثين حقيقي پيامبر اسلام (ص) در ظهورات اسمائي، تابع ايشان هستند، احكام و مسائل عرفاني مرتبط با حضرت فاطمه (س) در فص محمدي (ص) جاي ميگيرد و نيازي به فصي جداگانه و متمايز نيست.
Faṣṣ ḥikmat ‘iṣmatīyyah fī kalimat fāṭimmīyyah is the title of a book by Hassanzadeh Amuli, which has been written following the method of Ibn ‘Arabī’s Fuṣūṣ al-ḥikam and as a supplementary to this book. In this book, the writer has dealt with the mysterious and all-inclusive character of Lady Fāṭimah (‘a) as a perfect and infallible human being. Such a discussion is an innovative move in theoretical gnosis from certain aspects; however, it suffers from some defects: 1) the related ḥadīths and their narrative proofs have not been quoted with sufficient accuracy; some of the mentioned ḥadīths cannot be found in narrative sources, and some others have been quoted from invalid ones; 2) the attribute of the queen of virtue is not solely applied to Lady Fāṭimah (‘a); therefore, it seems wrong to limit such a chapter to her; 3) Fuṣūṣ al-ḥikam begins with the chapter of humanity and ends with the chapter of Muhammedan. Since the true heirs of the Holy Prophet (ṣ) depend on him in their nominal manifestations, the gnostic principles and problems regarding Lady Fāṭimah (‘a) can be sub-categorized under the chapter of Muhammedan and do not need an independent section.