سازگاري فهم ملاصدرا از قاعدة «امتناع علم به معلول بدون علم به علت» با مباني وجودشناختي حكمت متعاليه
محورهای موضوعی :سید امین میرحسینی 1 , علی فتح طاهری 2
1 - دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
2 - دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
کلید واژه: علم علت معلول امتناع مباني وجودشناختي ملاصدرا ,
چکیده مقاله :
بر اساس قاعدة «امتناع علم به معلول بدون علم به علت»، كسب هرگونه علم يقيني نسبت به معلول پيش از علم به علت آن، امكانپذير نيست. بر اساس روايت منطقدانان از اين قاعده، تنها علم ما به علوم حصولي كه از طريق برهان حاصل ميشود، مشمول اين قاعده است اما ملاصدرا تحليلي بديع از آن دارد و برخلاف منطقدانان، نتيجه ميگيرد كه همة علوم ـ اعم از حصولي و حضوري يا بديهي و نظري ـ مشمول اين قاعده‌اند. اين فهم نوين ملاصدرا از قاعده، بنظر برخي از شارحان او صحيح نيست و اشكالاتي دارد اما مقالة پيش‌رو نشان ميدهد كه فهم ملاصدرا با مباني وجودشناختي او سازگار است و انتقادات شارحان ناشي از عدم توجه آنها به اين مباني است.
According to the principle of “impossibility of the knowledge of effect without the knowledge of cause”, it is not possible to attain any certain knowledge of an effect prior to attaining the knowledge of its cause. Based on logicians’ reading of this principle, it is only our acquired knowledge, which is obtained through reasoning, that conforms to this principle. Nevertheless, Mullā Ṣadrā provides an innovative analysis of the mentioned principle and, in contrast to logicians, concludes that it applies to all types of knowledge, whether acquired, presential, axiomatic, or theoretical. Some commentators of Mullā Ṣadrā’s works do not agree with his new interpretation of this principle and maintain that it is defective. However, the present study reveals that his perception is compatible with his own ontological principles, and the criticisms advanced by his commentators originate in their lack of attention to them.