جايگاه «عمل» در وجود انسان از نگاه ملاصدرا
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیه
1 - دانشگاه امام صادق(ع)- پردیس خواهران
کلید واژه: عمل مبـادي عمل گرايشهـا و احساسات حالات و ملكات نفساني ملاصدرا ,
چکیده مقاله :
يكي از مسائل مهم در مباحث انسان‌شناسي، مسئلة جايگاه «عمل» در وجود انسان و نقش آن در رسيدن او به كمال است. از نظر ملاصدرا، هر عملي كه انسان انجام ميدهد، حقيقت آن در درون نفس او شكل ميگيرد؛ بدين صورت كه افكار و اعتقادات منشأ پيدايش گرايشها و احساسات در انسان ميگردد و وجود گرايشها و عواطف باعث ايجاد عزم و اراده بر انجام عمل ميشود. بنابرين، عمل ظاهري نمود و جلوه‌يي‌از افكار، نيات، احساسات و تمايلات انسان است و تأثير مستقيم بر شكل گرفتن حقيقت انسان ندارد، بلكه تنها بروز و ظهور حقيقت نفس انساني است. به اين ترتيب، حقيقت و باطن عمل همان صور و ملكات نفساني است كه در آخرت نيز پديدآورندة بدن مثالي و اخروي خواهد بود. در واقع، انسانها از طريق عمل، خود را در جهان بيروني جلوه‌گر ميسازند. بنابرين، اين سخن كه عمل علت پيدايش حالات و صفات در نفس است و در صورت تكرار باعث پيدايش ملكات نفساني در انسان ميشود، از نظر ملاصدرا صحيح نيست. او معتقد است عمل محصول حالات و تمايلات انساني است و صرفاً نقشي واسطه‌يي ميان نفس انساني و جهان مادي و بيروني دارد. البته عمل بطور غيرمستقيم بر شكل‌گرفتن افكار و انديشه‌هاي جديد و بدنبال آن، احساسات و تمايلات نو، تأثير ميگذارد.
One of the important problems in the field of anthropology is the place of “act” in Man’s existence and its role in attaining perfection. In Mullā Ṣadrā’s view, when a person performs an act, its truth is developed inside their soul so that thoughts and beliefs function as origins of different tendencies and feelings in human beings. Therefore, external acts are manifestations of human thoughts, intentions, feelings, and tendencies; they do not directly affect the formation of the truth of human beings but only function as the manifestation of the truth of the human soul. In this way, the truth and inner nature of act is identical with soulish forms and habits, which in the hereafter create the Ideal and otherworldly body. In fact, human beings represent themselves in the outside world through their acts. Hence, Mullā Ṣadrā rejects the idea that act is the cause of the emergence of states and attributes in the soul and, in case of repetition, results in the development of soulish habits. He, rather, believes that act is the product of human states and tendencies and merely plays the role of an intermediary between the human soul and the external material world. However, acts indirectly affect the formation of new thoughts and, as a result, new emotions and dispositions.