علیت طبیعی، علیت متافیزیکی؛ اشتراک لفظی یا اشتراک معنوی (از نظر ملاصدرا)
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیهمریم حیدری 1 , حمید رضا آیت اللهی 2
1 - دانشگاه علامه طباطبائی
2 - دانشگاه علامه طباطبائی
کلید واژه: علیت اشتراک لفظی وحدت تشکیکی معنا نظریۀ روح معنا ملاصدرا ,
چکیده مقاله :
علیت یکی از مهمترین مسائل فلسفی است که در طول تاریخ سیر تحول معنایی گسترده‌یی را تجربه کرده است. این معنا گاهی در قالب تبیین تجربی و گاهی در قالب تبیین فلسفی دیده میشود. گستردگی این تحول، برخی متفکران را به این باور سوق داده که شکاف معنایی عمیقی میان علیت متافیزیکی و علیت طبیعی وجود دارد و رابطۀ میان آن دو تنها از نوع اشتراک لفظی است. گسترش این باور در میان برخی فلاسفه و دانشمندان سبب شده است هرگونه همسخنی و هم‌اندیشی میان آنها غیرممکن تلقی شود و در نتیجه، راه تمام مطالعات تطبیقی در این دو حوزه بطور کامل مسدود گردد. علیرغم اینکه حتی برخی از پیروان حکمت متعالیه نیز بر این باورند، اما مبانی فلسفی ملاصدرا هر گونه مرز و شکاف میان این دو حوزه را از میان برچیده و آنها را ذیل یک معنا قرار میدهد. بر این اساس، میتوان گفت علیت طبیعی صورت تنزّل یافتۀ علیت متافیزیکی است و از این رهگذر هم‌اندیشی و تعامل و تقرّب میان این دو حوزه، گریزناپذیر خواهد بود.
Causality is one of the most important philosophical problems which has undergone vast semantic changes in the course of history. This process has sometimes occurred in the mould of empirical explanation and sometimes in the mould of philosophical explanation. The vastness of such changes has led some thinkers to believe that there is a large semantic gap between metaphysical and natural kinds of causality, and the relationship between them is merely of the type of homonymy. The spread of this view among some philosophers and scholars has made any kind of agreement among them impossible. As a result, no comparative study can be carried out in these two fields concerning their shared concepts. Although some of the followers of the Transcendent Philosophy advocate the same view, the philosophical principles of Mulla Sadra have removed any kind of breach or borderline between these two fields and defines them in the same way. Accordingly, it can be claimed that natural causality is the degraded form of metaphysical causality and, thus, the unison of the two fields, their proximity to each other, and any interaction between them will be inevitable.