نزاع ابوبشر متی و ابوسعید سیرافی در بافت سخن و در بستر تاریخ
محورهای موضوعی : ریشه‌شناسی واژگان (اتیمولوژی) فلسفیعاطفه رنجبر دارستانی 1 , مرتضی مزگی نژاد 2 , محمد فضل هاشمی 3
1 - دانشگاه بیرجند
2 - دانشگاه بیرجند
3 - دانشگاه اوپسالا
کلید واژه: منطق عقل نحو ابوبشر متی ابوسعید سیرافی,
چکیده مقاله :
بخش مهمی از مخالفتها با علوم یونانی در جهان اسلام به مخالفت با منطق مربوط ميشود. نزاع ابوبشر متی (ف. 328 قمری) و ابوسعید سیرافی (ف. 368 قمری) بر سر منطق، از جمله نمودهای نخستین این مخالفت تلقی میشود. تحقیقاتی که به این نزاع پرداخته‌اند، بیشتر بر تلاش سیرافی در نشان دادن برتری «نحو» بر منطق متمرکزند و این امر، خود بخود، باعث شده تا نگاهی زبان‌شناختی بر این دعوا حاکم شود که بنوبة خود موجبات تقلیل تمام بحث به منازعات زبانی در تحقیقات مزبور را فراهم ساخته است. این در حالی است که در این نزاع جنبه‌های روش‌شناختی و معرفت‌شناختی پررنگی نیز نهفته است که میتواند در تعیین درست بستر تاریخی‌يي که در آن شکل گرفته است، نقش بسزایی ایفا نماید. در مقالة پیش‌رو نه تنها به این رویکردهای روشی و معرفتی تقریباً فراموش شده، اشاره ميكنيم، بلکه محوریتشان را نیز با در بافت سخن قراردادن آنها نشان خواهیم داد و سپس به اتصال آن با بافت وسیعتر تاریخی ميپردازيم.
An important part of disagreements with Greek sciences in the world of Islam pertains to their opposition to the field of logic. The discussion of Abū Bishr Mattā (died in 328 AH) with Abū Sa‘īd Sirāfī (died in 368 AH) over logic and grammar is among the first manifestations of such disagreements. The studies focusing on this discussion mainly emphasize Sirāfī’s attempts at proving the superiority of syntax over logic, which, by itself, has resulted in the dominance of a linguistic approach over this debate. As a result, the whole discussion has been reduced to a number of linguistic debates in the mentioned studies. Nevertheless, this debate enjoys some hidden and profound methodological and epistemological aspects which could play a significant role in the correct recognition of the historical context in which it has taken place. In the present paper, the authors not only refer to these almost forgotten methodological and epistemological aspects but also demonstrate their central role through identifying them in the structure and texture of the words of the two scholars. Finally, they connect such aspects to a much vaster historical context.