سرچشمه‌هاي انديشه بهمن يا صادر اول شيخ‌اشراق
محورهای موضوعی : Geneology of philosophical schools and Ideas
ناديا مفتوني
1
,
مرتضي درودي جوان
2
1 - دانشکده الهیات
2 - دانشگاه علامه طباطبايي
کلید واژه: سهروردي امشاسپندان بهمن عقل اول صادر اول ,
چکیده مقاله :
آراء شيخ‌اشراق را در انديشه‌هاي ايران باستان ميتوان جست. يکي از اين آراء، اعتقاد به بهمن يا صادر اول است. نوشتار حاضر با روش تحليل محتوا، در پي احصاء و تحليل ميزان آثار مستقيم و غيرمستقيم بهمن که در باور مزديسنان برترين فروزة اهورامزدا بشمار ميرود، در آثار شيخ‌اشراق است. پس از استقراء ويژگيهاي عمومي و اختصاصي بهمن با رجوع به منابع مزدايي همچون اوستا و بندهش، به جستجوي اين ويژگيها در آثار سهروردي پرداختيم. با کاوش در تمامي آثار شيخ‌اشراق، همة مواردي را که ضمن آنها بصراحت از امشاسپند بهمن ياد شده و نيز تمامي مواردي که ويژگيهاي عمومي و اختصاصي آن را دربردارند، استخراج و شمارش کرديم و پس از محاسبة ميزان فراواني و بسامد ويژگيها و نشانه‌هاي موجود، به تحليل محتوايي و مفهومي آنها پرداختيم. در اين پژوهش، نتايجي همچون مشخص شدن تعداد اشارات مستقيم به امشاسپند بهمن، ذکر بهمن بعنوان صادر اول يا عقل اول و سر‌سلسلة عقول طولي برخلاف ساير امشاسپندان با نظر به کارکرد رب‌النوعي آنها، اجتماع قويترين نشانه‌هاي حضور بهمن در متون فارسي و در ضمن ياد‌کرد از قهرمانان اساطيري ايراني و موارد ديگر بدست آمد. در اين ميان، بيشترين بسامد در بين خصوصيات عمومي و اختصاصي بهمن يا صادر اول به ويژگي پيوند با ساير امشاسپندان مربوط است؛ زيرا همة نشانه‌هاي امشاسپند بهمن از اين خصوصيت برخوردارند. نتيجه اين خصوصيت، همراهي همة نشانه‌هاي امشاسپند با يكديگر و نيز سامان‌مندي در بين آنهاست كه اين يافته خود دليلي بر تأييد مسئله محوري اين تحقيق مبني بر توجه ويژه به معاني و كاركردهاي امشاسپندان بنظر ميرسد.
The views of Suhrawardi can be traced in the philosophy of ancient Iran. One of such views was the belief in Bahman or the first emanated. Following the method of content analysis, the authors have extracted and examined the overt and covert effects of Bahman, which is considered to be the most supreme manifestation of Ahura Mazda in the view of Zoroastrians, in Suhrawardi’s works. After deducing the general and specific features of Bahman based on Zoroastrian sources, such as Avesta and Bundahishn, they have tried to locate them in Suhrawardi’s books. Following a thorough study of all of his works, they have extracted and counted all the direct references to Amesha Spenta and all the cases referring to the general and particular features of Bahman. After calculating the related frequencies, they have carried out a content analysis and conceptual study of the existing features and signs. The findings of this study reveal the number of direct references to AmeshaSpentaBahman in the studied texts. Moreover, they show that the term Bahman is used in the same sense as the first emanated or the First Intellect and, in contrast to other AmeshaSpenta, as the head of vertical intellects based on their archetypal functions. The writers also conclude that Suhrawardi’s books contain the largest collection of references to Bahman among all Persian texts, while reminiscing some of the Iranian mythological heroes. Among the general and particular features of Bahman or the first emanated, its unity with other AmeshaSpenta has the highest frequency. This is because all signs of AmeshaSpenta enjoy this characteristic, the outcomes of which include the coexistence of all signs of AmeshaSpenta with each other and the organization dominating them. This finding by itself demonstrates that Suhrawardi pays particular attention to the meanings and functions of AmeshaSpenta in his works.