تحليل، نقد و بررسي آراء ناظر به «اسلاميت» فلسفه اسلامي
محورهای موضوعی : Etymology of philosophical terms
1 - دانشگاه شهيد مدني آذربايجان
کلید واژه: فلسفة اسلامي دين و فلسفه علوم عقلي اسلام ,
چکیده مقاله :
يکي از پرسشهايي که امروزه در باب فلسفة اسلامي مطرح ميشود، اين است که منظور از فلسفة اسلامي چيست؟ و چرا اين فلسفه، در مقام واقع، بعنوان و وصفِ «اسلامي» متّصف گشته است؟ در پاسخ به اين پرسش، آراء مختلف و متضادي بيان شده است: برخي اين فلسفه را اساساً همان فلسفة يوناني دانسته و افزودن وصف عربي و اسلامي به آن را امري بيوجه دانسته‌اند. برخي ديگر، اين فلسفه را بجهت جانبداري از باورهاي اسلامي، به الهيات و کلام اسلامي تقليل و تحويل داده‌اند. لکن محققان و صاحب‌نظران زيادي هم هستند که به واقعيت و تحقق اين فلسفه و اسلاميت آن معتقدند. اين محققان به دو دستة بزرگ تقسيم ميشوند: برخي عنوان «اسلامي» را امري صوري و ظاهري قلمداد کرده و رشد و گسترش اين فلسفه در سرزمين اسلامي و بدست فيلسوفان مسلمان و تحت لواي حکومت اسلامي را علل نامگذاري آن به «فلسفة اسلامي» دانسته‌اند. دسته‌يي ديگر، وصف مذکور را ناظر و معطوف به محتواي اين فلسفه دانسته و ديدگاههاي متفاوتي در اين زمينه ارائه کرده‌اند. برخي از اين بزرگان بر اين باورند که چون بعضي از مسائل اين فلسفه، مأخوذ از تعاليم اسلامي است و برخي از آن نيز در خدمت اثبات بعضي از تعاليم دين اسلام است، ازاينرو اين فلسفه به صفت اسلامي متصف گشته است. برخي ديگر از اين محقّقان، باور مستدّل فيلسوفان اين فلسفه به وجود باريتعالي و توحيد ربوبي و تشريعي را براي اسلامي (بمعناي عام) ناميدن اين فلسفه،کافي ميدانند و بعضي ديگر، اين فلسفه را همان فلسفة نبوي و مأخوذ از کتاب و سنّت معرفي ميکنند. نوشتار حاضر پس از تشريح و تحليل ديدگاههاي مذکور، به اين نتيجه ميرسد که فلسفة اسلامي، مولود تعامل زندۀ فلسفه و تفکر يوناني و ايراني و فرهنگ و تمدن اسلامي است و اين فلسفه با التزام به موضوع و چارچوب و روش فکر فلسفي، از جهات مختلف، متأثر از جهانبيني و تعاليم اسلامي است و هرگونه حصرگرايي در اين زمينه و تمرکز به برخي جهات، مستلزمِ افتادن در دام مغالطة کنه و وجه خواهد بود.
Today, one of the questions raised regarding Islamic philosophy is what is meant by Islamic philosophy and why this philosophy is described by the attribute “Islamic”. Several contradictory ideas have been put forward in response to this question. Some believe that this philosophy is basically the same Greek philosophy, and it is unjustified to add to it the adjectives of “Arabic” and “Islamic”. Some others have reduced it to Islamic theology and kalam because of its supporting Islamic beliefs; nevertheless, there are many thinkers and researchers who believe in the truth and realization of this philosophy and its Islamic nature. These researchers are divided into two major groups: one group maintain that the title of “Islamic” has only a formal sense and argue that this school is called “Islamic philosophy” because it grew and was expanded in Islamic countries by Muslim philosophers and under the rule of Islamic governments. The other group, however, believe that this denomination is due to the nature and content of this philosophy and have provided different ideas in this regard. Some of the great figures of this group believe that, the reason for this denomination is that some of the issues and problems of this school are rooted in Islamic teachings, and some others are at the service of demonstrating these teachings. Some other thinkers also view the well-documented belief of the advocates of this philosophy in the existence of Almighty Necessary and Shar‘i and divine oneness as the main reason for calling it Islamic (in its general sense) philosophy. There are still others who introduce this philosophy as the same prophetic philosophy derived from the Book and Sunnah. The present paper, after explaining and analyzing the above views, concludes that Islamic philosophy is the birth child of the living interaction between Greek and Iranian philosophy and thought and Islamic culture and civilization. Through adhering to philosophical subjects, frameworks, and methods, this school is influenced by Islamic worldview and teachings in many respects. In fact, any kind of limitation in this regard and concentration on certain directions will inevitably lead to the fallacy of essence and aspect.