تبیین جایگاه خدا در انسان شناسی ملاصدرا
محورهای موضوعی : کلام اسلامیقربانعلی کریم زادۀ قراملکی 1 , محرم رحیمی 2
1 - دانشگاه تبریز
2 - دانشگاه تبریز
کلید واژه: انسان شناسی, نفس, عالم مثال, عالم عقل حرکت جوهری, ملاصدرا,
چکیده مقاله :
خداوند و تصوری که در حکمت متعالیه از او وجود دارد، مهم‌ترین نقش را در انسان شناسی ملاصدرا ایفا می‌کند. از نظر ملاصدرا تمامی کائنات جلوه‌های مختلف خداوند هستند و انسان، کامل‌ترین جلوۀ اوست که در آیات قرآنی به خلیفۀ الهی و امانت‌دار خداوند توصیف شده است. مهم‌ترین مبانی ملاصدرا در انسان‌شناسی، اصالت وجود، وحدت تشکیکی وجود و حرکت جوهری است. وی نفس انسانی را در بستر حرکت جوهری دارای مراتب ماده، مثال و عقل دانسته و در نهایت به مقام فوق عقل دست می‌یابد. داشتن مراتب گوناگون، خدشه ای بر وحدت نفس وارد نمی‌سازد همانطور که خداوند هم دارای جلوه‌هایی از عقل، مثال و ماده بوده؛ ولی این منافی با وحدت او نیست. وحدت خداوند، وحدت حقّه است و انسان نیز وحدتی ظل وحدت حقّۀ خداوند دارد. تناظر خداوند و انسان به این مسئله ختم نمی‌شود: در نگرش صدرایی همانطور که خداوند خالق و مبدع هستی است، انسان نیز به‌عنوان خلیفه و جانشین وی دارای این ویژگی است؛ یعنی با قوۀ تخیل خود، وجودات ذهنی را در سرزمین خیال می‌آفریند، تفاوت تنها در این است که ابداع خداوند در قلمرو خارج است و ابداع تخیل در قلمرو ذهن. این مقاله به تبیین جایگاه خداوند در انسان‌شناسی ملاصدرا بر مبنای اصالت وجود وحرکت جوهری می‌پردازد. جایگاهی که ملاصدرا برای خداوند قائل است و تصویری که از او به عنوان مبدأ و غایت موجودات، ارائه می‌دهد، به خوبی می‌تواند، مبیّن جایگاه او در انسان شناسی‌اش باشد
The God and His image which exists in transcendent philosophy plays a significant role in the anthropology of Mullah Sadra. On the basis of Sadra's view, the whole universe is the various manifestations of God and man is His the most perfect manifestation which in Quran has been described as Caliph of Allah and the trustees of God. The most important base of Sadra’s anthropology are originality of existence, graded unity of existence and substantial motion. He believes that the man’s ego is in the substantial motion with hierarchy of material, examples and wise which ultimately gained the level of super-wise. This hierarchy does not affect the unity of soul, since the God has different manifestations such as material, samples and wise but it is not incompatible with His unity. God's unity is real and human has inalienable unity in the shadow of His unity. The correspondence of God and human does not end to this issue. In the Sadra's view, since the God is the creator and the source of being, man also, as Caliph of Allah and his successor, has the same features. It means that man with the imagination power, creates the mental existences in his dream. The only difference is that God could be created in the realm of outside but the imagination in the realm of mind. The present paper, explained the position of God in the anthropology of Sadra based on originality of existence and substantial motion. The position which Sadra is given to God and presented His image as the origin and end of things, could well be regarded as an expression of the God’s position in his anthropology