ترادیسی معماری خانه‌های تاریخی شهر گرگان از دوره قاجاریه به پهلوی اول
الموضوعات : Historical context of historical cities of Iranمجید صالحی نیا 1 , حسن رجبعلی 2
1 - دانشیار گروه معماری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
2 - کارشناسی ارشد مطالعات تاریخ معماری ایران، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
الکلمات المفتاحية: ترادیسی (روند تحول), خانه تاریخی گرگان, قاجاریه, پهلوی اول, دوره گذار,
ملخص المقالة :
دگرگونی‌هاي بنيادين بین دو دوره تاریخی قاجاریه و پهلوی اول، به گونه‌گونی معماری خانه‌ها انجامیده است. این پژوهش، ترادیسی یا روند تحولی معماری خانه‌های تاریخي شهر گرگان را در اين دو دوره تاريخي و بر پایه مطالعه کتابخانه‌ای و اسناد تاریخی به همراه برداشت‌های میدانی تکمیلی بر پايه روش علمي گونه‌شناسی امس راپاپورت، مورد مطالعه، دستهبندی، واکاوی و قیاس قرار داده است. سه گونه معماری خانه از جهت کالبدی- فضایی، قابل شناسایی است. گونه اول، «خانه‌های قاجاریه» شامل خانه‌ها با الگوی حیاط مرکزی است که در دو دسته: خانه‌های با خانواده گسترده با چند حیاط مرکزی و خانه‌های با خانواده مستقل با یک حیاط، قرار میگیرند. گونه دوم، «خانه‌های دوره گذار از قاجاریه به پهلوی اول» هستند. این خانه‌ها دارای هندسه خطی هستند و در دو دسته: نیمه درون‌گرا ( پایان قاجاریه) و نیمه برون‌گرا (آغاز پهلوی اول)، طبقهبندی میشوند. گونه سوم، «خانه‌های پهلوی اول» هستند. این خانه‌ها در دو دسته «کوشک-باغ» و « برون‌گرای رو به گذر شهری» قرار میگیرند. عناصر و ویژگی‌های معماری همچون: رابطه فضاهای سرپوشیده با فضاهای نیمه‌باز و فضاهای باز (حیاط)، ایوان، پنجره‌ها و تناسبات آنها، ورودی، شمار طبقه، مساحت زیربنا، پله و موقعیت آن، درصد سطح اشغال ساختمان نسبت به همه زمین، تناسبات اتاق‌ها، چیدمان فضایی اتاق‌ها و دیگر موارد، باعث تفاوت و ایجاد گونه‌های مختلف معماری خانه‌ها در این دو دوره تاریخی و به‌ویژه در گذار از قاجاریه به پهلوی اول و در یک ترادیسی معنادار، گردیده است.