تحول در عادت‌واره‌های میدان روشنفکری عرفی در مواجهه با مدرنیته و غرب
الموضوعات : Research in Theoritical Politics
1 - استادیار گروه اندیشه سیاسی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، ایران
الکلمات المفتاحية: روشنفکران, روشنفکران عرفی, بازار کلامی , بوردیو, تحول عادت‌واره‌های میدان روشنفکری.,
ملخص المقالة :
بیشتر مطالعات و منابع جدی دربارۀ نحوۀ واکنش روشنفکران عرفی در مواجهه با مدرنیته و غرب معمولاً یا چندان توجهی به تغییر و تحول دیدگاههای آنها در طول تاریخ معاصر ندارند، یا چنین فرض میکنند که عادتوارهها و تولیدات کلامی آنها، چندان تغییری نداشته است. اما با بررسی دقیقتر متوجه میشویم که در برهههای متفاوت تاریخ معاصر، این کالاهای کلامی تحولیافته، در برخی مواقع به روشنفکران دینی نزدیک شدهاند و در برخی مواقع فاصله گرفتهاند. مطالعۀ این فراز و فرودها می‌تواند پرتوی تازهای بر تحولات تاریخی و نقش روشنفکران در بسیج سیاسی مردم بیفکند. از اینرو پرسش اصلی این پژوهش این است که چه تحولی در کالاهای کلامی تولیدشده در میدان روشنفکری عرفی در مواجهه با غرب از مشروطه تا پس از انقلاب اسلامی رخ داده است؟ یافتۀ پژوهش نشان میدهد که روشنفکران عرفی در عصر مشروطه اکثراً با دید حیرت و سپس تحسین به غرب و مدرنیته مینگریستند و راهحل مشکل عقب‌ماندگی ایران را تقلید و در نهایت گرتهبرداری از غرب میدانستند. اما به دلایل تجربی، تاریخی و ذهنی، در طول کمتر از یک قرن، این دیدگاه مثبت به غرب و مدرنیته در دهه‌های 40 و 50 تغییر یافت؛ به نحوی که میتوان گفت که بخش بزرگی از روشنفکران عرفی در این دوره، با نزدیک شدن به روشنفکران دینی، نقش مهمی در بازسازی میدان سنت و مذهب بازی کردند. اما پس از انقلاب بهتدریج این وضعیت دوباره تحول یافت و اینبار این روشنفکران دینی بودند که در مسیر عرفی شدن قرار گرفتند و حتی به روشنفکری عرفی نزدیک شدند. روش و نظریۀ مورد استفاده در این پژوهش، برگرفته از نظریۀ کنش «پیر بوردیو» و روش ساختیابی او است.