تاملی در اصل مثبت و کاربرد آن در فقه و قانون ایران
الموضوعات : Islamic jurisprudenceبهنام قنبرپور 1 , سیدعلی جبار گلباغی ماسوله 2
1 - استادیارفقه و حقوق اسلامی، گروه الهیات و فقه و مبانی حقوق، دانشکده علوم انسانی،واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران.
2 - استادیارفقه و حقوق اسلامی، گروه الهیات و فقه و مبانی حقوق، دانشکده علوم انسانی،واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران.
الکلمات المفتاحية: لوازم, مثبت, آثار, اصل, اماره, احکام, شرعی,
ملخص المقالة :
منظور از اصل مثبت، اثبات لوازم عقلی و عرفی اصول عملیه است؛ اما بحث مثبتات، منحصر در اصول عملیه نیست؛ بلکه در اصول دیگر همچون اصل صحت به تعبیر دیگر در امارات نیز مطرح است. ضرورت پژوهش پیرامون اصل مثبت آن است که مثبتات و استلزامات عقلی و شرعی در فقه و حقوق موضوعه کاربرد اساسی دارد و می تواند در پاره ای از مواقع مبنای رأی قاضی قرار گیرد؛ به عنوان مثال اگر به علت عدم بلوغ متعاقدین شک در بطلان معامله شود با استناد به مثبتات اصل صحت می توان حکم به صحت معامله نمود؛ اکنون این سوال مطرح است که آیا لوازم عقلی و عرفی و عادی اصول عملیه نیز مورد توّجه فقیهان و حقوق دانان قرار گرفته است؟ یافته های پژوهش حاضر که به روش توصیفی و تحلیلی سامان یافته است حکایت از آن دارد که مثبتات باب امارات حجت است ؛ اما مثبتات اصول عملیه که از احکام ظاهری تلقی می شوند و به هنگام شک در عمل کاربرد دارند و در عالم واقع هیچ کشفی از حقیقت ندارند ، از قابلیت تمسک برخوردار نیستند. در نتیجه، مثبتات عقلی و عرفی اصول عملیه مثل اصل استصحاب و اصل برائت نمی تواند در رویه های قضایی موثر واقع شود و به آن استناد نخواهد شد.
Akhund Khorasani, Mohammad Kazem,(1996), Kefayeh al-Asul, Al-Al-Bait Lahiya al-Tarath Institute,
Qom: 1996.
Imam Khomeini (RA), Al-Astsahhab,(2002), Imam Khomeini Heritage Editing and Publishing Institute,
Tehran: 2002.
Amini, Alireza, (2000),Doctoral topics in the field of jurisprudence and fundamentals.
Ansari, Sheikh Morteza, (2003), Faraid al-Asul, vol. 3, Majmaal al-Fikr al-Islami, Qom.
Jafari Langroudi, Mohammad Jafar,(2012), Legal Terminology, Ganj Danesh, Tehran.
Jaafari Langroudi, Mohammad Jafar,(2011), Encyclopedia of Islamic Judicial Sciences, Volume 1, Ganj
Danesh, Tehran.
Heydari, Ali Naghi,(2000), Principles of Inference, Qom Seminary Management Center, undated.
Hakim, Mohammad Taqi,(1979), Al-Asul al-Amee for Fiqh Al-Maqarn, Al-Al-Bait Institute, Qom.
Hakim, Al-Sayyid, (2007),Al-Kafi Usul Fiqh, vol. 2, Dar al-Hilal, Qom.
Khoei, Abu al-Qasim, Misbah al-Asul,(1991), vol. 3, written by: Seyyed Mohammad Sarwar, Al-Davari
School, Qom.
Sobhani, Sheikh Jafar,(1999), Al-Mojaz Fi Usul al-Fiqh, Al-Imam Al-Sadiq Institute, Qom.
Shahid Sani, (1992), al-Rawzah al-Bahiyeh, vol. 2, Islamic School of Education, Qom.
13-Sadr, Mohammad Baqer,(1994), Lessons in Fundamentals, vol. 1, first and second cycle, Islamic
Publishing Institute, Qom.
Sadr, Muhammad Baqir, (1987),Darus fi ilm al-usul, vol. 2, third volume, Majmaal al-Shaheed Ayatollah
Sadr.
Salehi Mazandarani,(2004), Miftah al-Asoul, vol. 4, Salehan Publishing House, Qom.
Salehi Mazandarani,(2009), Sharh Kefayeh al-Asul, Volume 7, Salehan Publishing House, Qom.
Mohamadi, Ali, (1992), Sharh Rasail, Vol. 5, Dar al-Fikr, Qom.
Naini, Fawad , (1988), al-Usul, Vol. 4, Al-Nashar Islamic Publishing House, Qom.
Valai, Isa,(1994), Annotative Dictionary of Usul Terms, Nei Publishing House, Tehran.