تأملی تاریخی ـ تحلیلی در مضمون و لوازم منطقی قاعدة امکان اشرف
الموضوعات : Etymology of philosophical termsسيدمحمد موسوي 1 , سید عباس حکیم زاده خرد 2 , محمد رضا گرگین 3
1 - دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران
2 - دانشجوی دکتری دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
3 - دانشجوی دکتری دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
الکلمات المفتاحية: انوار مجردعلیتسنخیتامکان اشرفممکن اخس,
ملخص المقالة :
مطابق قاعدة امکان اشرف که نزد قاطبه فیلسوفان مسلمان پذیرفته شده، تقدم ممکن برتر بر ممکن فروتر در نظام ایجاد، ضروری است. با توجه به برخی قرائن تاریخ تحول اندیشة فلسفی در جهان اسلام، نخستین بار در حکمت اسلامی، شیخ اشراق به توضیح و اثبات این قاعده و توجه به ابعاد و لوازم آن پرداخته، هرچند رگه‌هایی از محتوای این قاعده در سخنان ارسطو نیز یافت میشود. پس از سهروردی، حکمای دیگری همچون میرداماد و صدر‌المتألهین در مکتب فلسفی اصفهان و علامه طباطبایی در دورة اخیر، برای اثبات این قاعده براهینی اقامه کرده و نتایج زیادی را بر آن مترتب دانسته‌اند. در جستار حاضر ابتدا براهین حکما بر اثبات این قاعده گزارش میشود و سپس به سیر تاریخی آن میپردازیم. نکته قابل اعتنا در این تحلیل آنست که هر چند مضمون اصلی قاعده از بیانی صحیح برخوردار است و بروشنی با موازین فلسفی مطابقت دارد، اما نمیتوان آن را قاعده‌‌یی جدید در فلسفه بشمار آورد بلکه در حقیقت، بیانی مصداقی از اصل سنخیت میان علت و معلول است.