تحلیل فقهی و حقوقی صاحب جواهر از حقیقت بیع
الموضوعات : Civil Lawسیدمحمد اسدی نژاد 1 , عطاءاله اسماعیلی 2
1 - دانشیارحقوق خصوصی ، گروه حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.
2 - استادیارفقه و حقوق اسلامی ، گروه حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.
الکلمات المفتاحية: بیع, نقل و انتقال, تملیک عین, عوض معلوم.,
ملخص المقالة :
عقد بیع نیز یکی از مهمترین عقود معین بوده به همین دلیل فقها در بخش معاملات ابتدا به بررسی آن پرداخته‌اند. با مطالعه متون فقهی معلوم می‌گردد بین فقها در مورد تعریف بیع اختلاف عمیقی است. صاحب جواهر در کتاب خود سعی نموده همه زوایای عقد بیع و گستره شمول آن را به صورت تطبیقی با بیان دیدگاه فقهای متقدم و معاصر زمان خود را مشخص نماید. در این مقاله رویکرد صاحب جواهر نسبت به ماهیت بیع مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است تا از این رهگذر تعریف قانون گذار در ماده 338 قانون مدنی از بیع کاملا مورد تبیین قرار گیرد. از طرفی دیگر چون گستره عقد بیع به علت اینکه عوضین در عقد بیع به اشکال و انواع مختلفی درآمده تغییر کرده به طوریکه عوضین از عین و منفعت فراتر رفته وشامل انواع حقوق و اموال غیر مادی وغیره گردیده است بنابراین دایره شمول عقد بیع براساس ماده338 قانون مدنی نیز مورد تردید قرار می‌گیرد. در هر صورت هدف از این مقاله نه تنها بیان حقیقت بیع از زبان صاحب جواهر بوده بلکه به چگونگی نقد وبررسی ایشان نسبت به سایر تعاریفی که فقها از عقد بیع دارند پرداخته می‌شود. از نظر صاحب جواهر مبیع باید عین در مقابل عوض باشد چونکه برای نقل اعیان استفاده از بیع شهرت یافته است همان طور که برای نقل منافع اجاره شهرت یافته است. براساس این شهرت در مواردی که نقل و یا تملیک اعیان به معوض در مقابل عوضی باشد چنین عقدی بیع خواهد بود نه صلح و یا هر عقد دیگری.
Akhund Khorasani, Mohammad Kazem (1985) The Margins of Makasab, first volume, Ministry
of Culture and Islamic Guidance, Tehran.
Hosseini Ameli, Seyyed Javad, (1998) Miftah al-Karamah fi Sharh al-Qasas al-Allamah, edited by
Mohammad Baqer Khalsi, publishing office affiliated with the Qom seminary community
of teachers, Qom.
Jafari Langroudi, Jafar (2007) Expanded Law Terminology,Volume 2, Ganj Danesh, Tehran
Heydari, Ali Naqi, (1991) Usul al-Istanbat, Al-Hawza Al-Alamiya Directorate, Qom.
Khomeini, Seyyed Ruhollah Mousavi (2000), Institute for editing and publishing the works of
Imam Khomeini, Tehran.
Dehkhoda, Ali Akbar (2006) Dictionary, Tehran University Publications, Tehran.
Sobhani, Sheikh Jafar, (2009) Al-Mabusut Fi Usul Fiqh Volume 1, Institute of Imam Jafar Sadiq
(AS), Qom.
Al-Sanhouri, Abd al-Razzaq Ahmad (1998) Al-Wasit fi Sharh al-Qanun al-Jadid Madani, Volume
4, Manshurat al-Halabi, Beirut.
First and Second Martyrs, (1989) al-Rawzah al-Bahiyyah fi Sharh al-Lamaa al-Damashqiyya,
Davari bookstore, Qom.
Sheikh Ansari, Morteza (1994) Makasab, Volume 3, World Congress of Honoring Sheikh Azam
Ansari, Qom.
Sheikh Hiraamili, Muhammad bin Hassan (1988) Description of Shi'ite means, volume 17, Al-Al-
Bayt Institute (A.S.), Qom.
Sheikh Tusi, Abu Jaafar (1999) Tahzeeb Al-Ahkam, Volume 7, Darul-e-Kitab al-Islamiya, Qom.
Sheikh Tusi, Abu Ja'afar (1972) Al-Massut Volume 2, Darul-Kitab al-Mortazawieh, Qom.
Sheikh Najafi, Mohammad Hasan, (1861) Javaher al-Kalam, Darahia al-Tarath al-Arabi, Beirut.
Askari, Morteza, (1984) Maalam al-Madrestin, Volume 1, Baath Foundation, Tehran.
Iraqi, Sheikh Zia al-Din (1993) Essays on principles, research by Mohsen Iraqi and Seyyed Manzar
Hakim, Jamal al-Fikr al-Islami, Qom.
Allameh Hali, Hasan bin Yusuf (1992), Varif al-Shia fi Hakam al-Shari'a, Islamic Publication
Office affiliated with the Madrasin Society, Qom.
Allameh Hali, Hasan bin Yusuf, (1998) Qabam al-Ahkam, Al-Nashar al-Islami Institute, Qom.
Allameh Hali, Hasan bin Yusuf (1993) Tazkhreh Al-Fiqaha, Al-Al-Bayt Institute, Qom.
Allameh Hali, Hasan bin Yusuf (1999), Tahrir al-Ahkam, Imam Sadiq Institute (AS), Qom.
Gharavi Esfahani, Mohammad Hossein (1988), Makasab margin, Al-Elbayt Institute, Qom.
Fayoumi, Ahmad bin Muhammad (1993), al-Masbah al-Munir, publisher of Dar al-Hijrah, Qom.
Qureshi, Seyyed Ali Akbar, Qur'an Dictionary, Volume 6, Darul Kitab al-Islami, Tehran.
Mousavi, Qazvini, Seyyed Ali (2013) Yanabi al-Ahkam fi Ma'rifa al-Halal wal-Haram, volume 2,
Islamic Publications Office of Jamia Madrasin, Qom.
Tabatabai Yazdi, Seyyed Mohammad Kazem (2000), Hashieh Makasab, Ismailian Institute, Qom.
Mohagheq Karki, Ali bin Hossein, (1993), Jame Al-Maqassed, Al-Al-Bayt Institute (AS), Qom.
Muzaffar, Mohammad Reza, (1991) Principles of Fiqh, Volume 1, Office of Islamic Propaganda of
Qom District.
Mohaqeq Hali, Najmuddin, (1993) Shar'i al-Islam, researcher/corrector: Abdul Hossein
Muhammad Ali Bakal, Ismailian Institute, Qom.
Melki Esfahani, Mojtaba (2000) Dictionary of Usul terms, 2 volumes, Alameha - Qom.
Mousavi Bejnordi, Hassan (1998), al-Qasas al-Fiqhiyyah, volume 2, Al-Hadi publication, Qom.
Najafi Quchani, Mohammad Hasan,(1999), Description of Tafahih treatise, correction and suspension of
Ataei, Mohammad Reza, Nashafat, Tehran.