بررسی انتقادی مراحل تدرج مسئولیت کیفری اطفال و نوجوانان در جرایم تعزیری «با نگاهی بر نظام حقوقی فرانسه»:
محورهای موضوعی : حقوق جزا و جرمشناسی
محمد سعید شفیعی
1
(آزاد اصفهان)
کلید واژه: اطفال و نوجوانان, مسئولیت کیفری تدریجی, جرایم تعزیری, قانون مجازات اسلامی, حقوق کیفری فرانسه,
چکیده مقاله :
در قلمرو حقوق کیفری، فرایند انتقال فرد از عدم مسئولیت کیفری تام به مسئولیت جزایی تام مستلزم تعیین مراحلی است که از آن به عنوان مسئولیت کیفری تدریجی یاد می شود. براساس مواد 88 و 89 قانون مجازات اسلامی 1392 با درجه بندی تدابیر غیرکیفری و کیفری بر پایه معیار سن درجرایم تعزیری اطفال و نوجوانان، مراحل تدریجی مسئولیت کیفری پیش بینی و با امتناع از تمسک به واکنش های کیفری سرکوبگر تا حدی اقدامات قضائی بر جامعه پذیری این افراد معطوف گردیده است.پذیرش نظام تدریجی درجرایم تعزیری علی رغم از میان برداشتن تفکیک جنسیتی و امکان اعمال واکنش های متناسب با سن و نوع جرم ارتکابی با نارسائی های چندی روبروست. عدم تسری تدابیر نظارتی و حمایتی به افراد زیر 9 سال به استناد مفهوم صدر ماده 88 قانون مجازات اسلامی درباب مسئولیت کیفری و محدودیت های استفاده از پاسخ های ترمیمی در رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان، اختیار مقام قضائی در تعیین روش آزادی با مراقبت و عدم جامعیت تدابیر موضوع ماده 89 از حیث تعمیم نیافتن تدابیر موضوع ماده 88 قانون به جرائم سبک گروه سنی 15 تا 18 سال در زمینه پاسخ دهی به بزهکاری این افراد ازجمله مواردی هستند که موجبات عدم دست یابی مطلق به رویکرد افتراقی در قلمرو سیاست جنایی تقنینی ناظر به اطفال و نوجوانان را فراهم می نماید. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و نگرشی برنظام حقوقی فرانسه با ارائه مولفه هایی، ضرورت اتخاذ تدابیرغیرکیفری برافراد زیرحداقل سن مسئولیت کیفری، توسعه قلمرو پاسخ دهی ترمیمی و لزوم استفاده از روش آزادی با مراقبت در صورت سپردن به خانواده را همانند قانون 9 سپتامبر2002 فرانسه مورد توجه قرار داده و با بررسی انتقادی هریک از این ابهامات سعی در ارائه سیاست جنایی تقنینی کارآمد در قبال این افراد می نماید.
In the field of criminal law, the process of transfer from lack of full criminal liability to full criminal liability requires determining the stages that is considered gradual criminal liability. In articles 88 and 89 the Islamic Penal Code, 1392 legislator has graded Non-criminal and criminal measures based on the criterion of age in discretionary offenses of juveniles and has focused on judicial measures on socialization of these people because of refusing to apply repressive criminal responses. Despite of removing gender separation and possibility of apply appropriate responses; there are some ambiguities in acceptance of gradual system in discretionary offenses. not providing to extension of protective and supervisory measures to people under 9 years according to the first section of the article 88 the Islamic Penal Code about criminal liability and restrictions on the use of restorative responses in juvenile procedure, authority of the judge in determining freedom with care method, not being comprehensive measures referred to in article 89 in terms of the impossibility of extension measures under article 88 to not severe offenses of age group 15 to 18 years cause are restrictions that cause not providing to achieve absolutely to differential approach in the field of legislative criminal policy related to juvenile delinquents. This article emphasizes using a descriptive- analytic method and studying of France legal system and former substantive criminal law necessity of taking non-criminal measures on persons under the minimum age of criminal liability, expansion of restorative response, The necessity of using of freedom with care method while giving children to family like September 9, 2002 Act of France and provides efficient legislative criminal policy with critical review each of these ambiguities
فارسی:
1ـ اردبیلی، محمدعلی،حقوق جزای عمومی، جلد دوم، نشر میزان،تهران،چاپ سی و دوم،1393.
2ـ استفانی، گاستون؛ لواسور، ژرژ؛ بولک، برنار؛حقوق جزای عمومی، ترجمه ی حسن دادبان، جلد اول، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، تهران،چاپ دوم، 1383.
3ـ بی نا، مجازات های جایگزین زندان برای اطفال بزهکار در اروپا، مجله قضاوت، شماره پنجاه و یکم ، 1387،ص 65- 60.
4ـ تدین، عباس، سن مسئولیت کیفری اطفال و واکنش های اجتماعی در برابر بزهکاری آنان در کشورهای اروپایی و ایران، در: مجموعه مقالات برگزیده همایش علمی وکاربردی پلیس و نظام عدالت برای کودکان ونوجوانان، معاونت آموزش،پلیس پیشگیری ومعاونت حقوقی و امور مجلس ناجا، تهران، چاپ اول، 1388.
5ـ جمشیدی ،علیرضا،گفتمان سیاست جنایی درلایحه قضایی قانون تشکیل دادگاه اطفال ونوجوانان،مجله حقوقی دادگستری، شماره 45 ، 1382، ص 102 -62 .
6 ـ دانش، تاج زمان، دادرسی اطفال بزهکار در حقوق تطبیقی، نشر میزان، تهران،چاپ اول،1378.
7ـ عباسی کلیمانی، عاطفه، حقوق کودک در نظام حقوقی ایران، میزان، تهران ،چاپ اول،1395.
8 ـ عباسی،مصطفی، افقهای نوین عدالت ترمیمی در میانجی گری کیفری، انتشارات دانشور، تهران،چاپ اول، ،1382.
9ـ علی آبادی، عبدالحسین، حقوق جنایی( جرم و مسئولیت)، جلد اول،انتشارات فردوسی،تهران،چاپ سوم، 1373.
10ـ غلامی،حسین،عدالت ترمیمی، انتشارات سمت،تهران،چاپ سوم،1391.
11ـ کاستلند، ژوسلین،مسئولیت کیفری اطفال در فرانسه،در: مجموعه مقالات همایش حقوق اطفال،ترجمه ی شهرام ابراهیمی،انتشارات سنا،تهران ، 1388.
12ـ لازرژ، کریستین، درآمدی به سیاست جنایی، ترجمه ی علی حسین نجفی ابرند آبادی، نشر میزان ،تهران، چاپ اول، 1382.
13ـ معاونت حقوقی قوه قضاییه، گزیده اسناد بین المللی حقوق کودک، ترجمه ی وحید هدایتی، انتشارات خرسندی، تهران، چاپ اول،1394.
14ـ موذن زادگان، حسنعلی، کودکان ونوجوانان معارض با قانون و واکنش های اجتماعی، در: مجموعه مقالات در تجلیل از دکتر محمد آشوری، انتشارات سمت،تهران، چاپ پنجم،1391.
15ـ موسوی بجنوردی، محمد و دیگران، مقایسه حقوق کیفری اطفال ایران وفرانسه با کنوانسیون حقوق کودک،نامه الهیات ،سال سوم،شماره نهم،1388،ص 122- 111.
16ـ میرسعیدی،منصور، مسئولیت کیفری( قلمرو و ارکان)،جلد اول، نشر میزان،تهران، چاپ دوم، 1386.
17ـ نجفی ابرندآبادی،علی حسین،میانجی گری کیفری:جلوه ای از عدالت ترمیمی،دیباچه بر کتاب افقهای نوین عدالت ترمیمی درمیانجی گری کیفری، انتشارات دانشور، تهران،چاپ اول، 1382.
18ـ نجفی توانا، علی، جرم شناسی، آموزش و سنجش ، تهران، چاپ شانزدهم، 1392.
19ـ نجفی توانا، علی، نابهنجاری و بزهکاری کودکان و نوجوانان از دیدگاه جرم شناسی و مقررات داخلی و اسناد بین المللی، آموزش و سنجش، تهران، چاپ دوم،1384.
20ـ نیازپور، امیرحسن،گفتمان پیمان حقوق کودک در زمینة پیشگیری ازبزهکاری،پژوهشنامه حقوق کیفری، سال سوم ،شماره دوم، 1391، ص 187.
لاتین:
1. Cipriani, Don, Children is Rights and the Minimum Age of Criminal Responsibility: A Global Perspective, Ash gate Publishing Limited, London, 2009, p.14.
2. French legal system, Juvenile delinquents, Ministry of Justice, 2012, p. 11.
3. Morris, Allison &Maxwell, Gabrielle, Restorative Justice in New Zealand: Family Group Conferences as a Case Study, Western Criminology Review, 1998, p.12.
4. Urbas, Gregor, the age of criminal responsibility, Australian Institute
Of Criminology, 2000, pp.2- 6.