فروتنی فکری در دانشجویان تحصیلات تکمیلی: مطالعه کیفی با روش نظریه داده‌بنیاد
الموضوعات : Psychology
زهرا داورپناه
1
,
محبوبه فولادچنگ
2
,
بهرام جوکار
3
,
راضیه شیخ الاسلامی
4
1 - گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم‌تربیتی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
2 - گروه روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی،دانشگاه شیراز، شیراز،ایران.
3 - گروه روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی،دانشگاه شیراز، شیراز،ایران.
4 - گروه روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی،دانشگاه شیراز، شیراز،ایران.
الکلمات المفتاحية: فروتنی فکری, گشودگی ذهنی, تعهد به یادگیری, تحمل ابهام, نظریه داده‌بنیاد, دانشجویان تحصیلات تکمیلی,
ملخص المقالة :
فروتنی فکری به عنوان یک سازه روان‌شناختی چندبعدی، شامل پذیرش محدودیت‌های دانش خود، پرهیز از تعصب و آمادگی برای بازبینی باورها در پرتو شواهد جدید است. این پژوهش کیفی با هدف تدوین مدلی برای فرایند شکل‌گیری، موانع و تسهیل‌گرهای فروتنی فکری در دانشجویان تحصیلات تکمیلی، با استفاده از روش نظریه داده‌بنیاد انجام شد. داده‌ها از طریق ۳۴ مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری بخش روانشناسی تربیتی دانشگاه شیراز جمع‌آوری و با الگوی تحلیل اشتراوس و کوربین بررسی شدند. یافته‌ها نشان داد فروتنی فکری در سه بعد اصلی «گشودگی فکری»، «تعهد به یادگیری مستمر» و «تعادل در باورها» قابل مفهوم‌پردازی است. موانع اصلی شامل تعصب، ترس از تغییر، فشارهای اجتماعی و محدودیت آزادی آکادمیک بودند؛ در حالی که تسهیل‌گرهایی نظیر خودآگاهی، حمایت محیطی و تجارب مثبت شناسایی شدند. مدل ارائه‌شده نشان می‌دهد فروتنی فکری یک فرایند پویاست که از طریق پردازش انتقادی و تفکر تأملی تقویت می‌شود و پیامدهایی مانند توسعه یادگیری، تحول هویتی و تقویت روابط علمی دارد. این پژوهش بر ضرورت پرورش فروتنی فکری در محیط‌های آموزشی به عنوان عاملی کلیدی در مواجهه مثبت با چالش‌های فکری و اجتماعی تأکید می‌کند.