هویت انسان کامل در اندیشه نهایی حکمت متعالیه: ظهور نخستین
الموضوعات : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیه
سیده زهرا موسوی بایگی
1
,
سید مرتضی حسینی شاهرودی
2
,
عباس جوارشکیان
3
1 - دانش‌آموخته دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
2 - استاد گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
3 - دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
الکلمات المفتاحية: انسان کامل, مظهر, اسماء و صفات, اسم اعظم, ظهور جسمانی,
ملخص المقالة :
مسئلة انسان کامل یکی از مباحث مهم حکمی‌ـ‌عرفانی است که با آموزه‌های روایی شیعی نیز پیوندی نزدیک دارد، از اینرو در علوم متفاوتی چون عرفان، حکمت، کلام و... مطرح میشود. با این حال، هر یک از این علوم بر اساس مبانی و روش خاص خود به مسئلة انسان کامل توجه کردهاند. بر اساس نگاه رایج به فلسفة ملاصدرا، میتوان گفت او انسان کامل را بشری میداند که حرکت خود را از مهد طبیعت آغاز کرده و در اعلی علیین، به مقام عندیت رسیده است. پژوهش پیش رو که بروش تحلیلی‌ـ‌توصیفی نگاشته شده، میکوشد به این پرسش پاسخ دهد که «آیا حقیقت انسان کامل در دیدگاه نهایی بنیانگذار حکمت متعالیه، منحصر به تلقی رایج است؟» بررسیهای صورت گرفته نشان میدهد با نظر به مبانی عرفانی حکمت متعالیه و نیز اشارات کوتاه ملاصدرا، نمیتوان انسان کامل را منحصر به افرادی دانست که سلوک خود را از عالم طبیعت آغاز میکنند، بلکه در نگاه نهایی صدرالمتألهین، انسان کامل حقیقی، مظهر بالاصاله اسم اعظم، یعنی اولین معلول حق‌تعالی یا بتعبیر بهتر، ظهور نخستین پروردگار است؛ اگرچه این مظهر بعینه دارای ظهور جسمانی و طبیعی خاص نیز هست، همانگونه که بزرگان عرفان به این مسئله باور دارند. بدین‌ترتیب، اگر انسانهای رشدیافته از بستر طبیعت انسان کامل نامیده میشوند، بسبب رسیدن به مقام انسان کامل حقیقی است.