ارزیابی هندسه فضایی مساجد تاریخی قم با تأکید بر معناشناسی محور
الموضوعات : معماری اسلامی
حامد حیاتی
1
,
مرضیه مرادی نافچی
2
1 - استادیار گروه معماری، دانشگاه قم، قم، ایران
2 - کارشناسی ارشد معماری اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران
الکلمات المفتاحية: مسجد, هندسه فضایی, سلسله مراتب, محور قبله, سازماندهی, مساجد قم,
ملخص المقالة :
از گذشته تا به امروز معماران و طراحان مساجد، جهتگیری الهی در سیر حرکت انسان از بدو ورود تا قرارگیری و سلسله مراتب حرکتی در راستای محور قبله را عنوان یک اصل ارزشمند دانسته‌اند. رعایت محور قبله به عنوان کانون، نقطه اتصال معنوی انسان و عامل توالی سلسله مراتب در مساجد همواره به عنوان یک رکن در طراحی مساجد مورد توجه بوده است. این پژوهش درصدد پاسخ به این سوال است که چگونه جهت قبله به عنوان محور بر معماری و آرایش هندسی فرمها، چیدمان فضایی داخلی و کالبد مساجد تاریخی شهر قم اثرگذار بوده است؟ هدف این پژوهش، بررسی تأثیرمحور قبله بر ساختار فضایی و کالبدی مساجد با تمرکز بر مساجد تاریخی شهر قم است و سلسله مراتب حرکتی و محور فضایی را از ورود تا قرارگیری در راستای قبله بررسی می‌نماید. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است که به لحاظ معرفت‌شناسی در پارادایم تفسیری یا برساختی (ساختارگرایی)، به لحاظ جهتگیری نظری، به لحاظ رویکرد (شیوه استدلال) تطبیقی، به لحاظ نوع دادهها کیفی و کمی (ترکیبی)، به لحاظ نوع نتایج توصیفی- تحلیلی و رهیافت تاریخی- تفسیری است که با تحلیل گونهشناختی و گردآوری داده کتابخانهای (اسنادی) و نقشهخوانی، سندخوانی انجام شده است. یافته‌ها بیانگر آن است که در طراحی، هندسه، ساماندهی فضایی و جهت ورودی اکثر مساجد شهر قم با توجه به رعایت اصل سلسله مراتب و شاخص بودن و تأثیرپذیری از محور و جهت قبله، به دو دسته‌ی تک محوری و دومحوری تقسیمبندی می‌شوند.