رويکردهاي کلامي، فلسفي و عرفاني به حديث عماء
الموضوعات : ریشه‌شناسی واژگان (اتیمولوژی) فلسفی
1 - دانشگاه پيام نور
الکلمات المفتاحية: حديث عماء نفَس رحماني وجود منبسط خيال مطلق حقيقة‌الحقايق ,
ملخص المقالة :
در حديث مشهوري از پيامبراكرم(ص) نقل شده که پروردگار پيش از آفرينش خلق در «عماء» بود. سند و محتواي اين حديث مورد اظهار نظرهاي گوناگون و متعارضي قرار گرفته است و متکلمان، عارفان، حکيمان و مفسران مسلمان براساس مباني خويش به آن توجه نموده و در نظام فکري خويش از آن بهره برده‌اند. متکلمان براساس ديدگاههاي تنزيهي و تشبيهي خود به تأويل حديث پرداخته و آن را مورد پذيرش يا رد قرارداده‌اند. برخي از عارفان مسلمان «عماء» را اشاره به مرتبه احديت و ديگران آن را حاکي از مرتبه واحديت دانسته‌اند. آنان عماء را با «نَفَس رحماني»، «حق مخلوق به»، «خيال مطلق» و «جوهر عالم» تطبيق نموده و براي آن جايگاهي رفيع درنظر گرفته‌اند. ملاصدرا در حکمت متعاليه خويش عماء را با «وجود منبسط»، «أحديه‌الجمع» و «حقيقة‌الحقايق» تطبيق نموده و با تأويل حديث به اخذ نتايجي در باب احاطه وجود الهي بر همه مکانها و زمانها ميپردازد و تلاش ميکند تا ميان تشبيه و تنزيه جمع کند.