ماهیت مرگ و اهداف مرگ ستایی از دیدگاه مولانا
الموضوعات : کلام اسلامیمنوچهر کمری 1 , ملکمحمد فرخزاد 2
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه
الکلمات المفتاحية: زندگی, مثنوی معنوی, ماهیت, مرگ, مولوی,
ملخص المقالة :
"ماهیت" ، اصطلاحی است که به ذات و چیستی اشیاء و پدیده های جهان هستی اطلاق می شود و بر این اساس منظور از "ماهیت مرگ"، چیستی و حقیقت آن است. مرگ در کاربرد عامه به معنای نیست شدن هستی این جهان و پایان زندگی است. اما صاحبان قلم و اندیشه در حوزه های مختلف فکری، بویژه در قلمرو عرفان و تصوف، بر اساس نوع نگرششان از جهان پس از مرگ، از زاویه ی دید خاص خود به تبیین" ماهیت و مفهوم مرگ" پرداخته اند. مولانا نیز که در گستره ی شعر و عرفان، مقامی چشمگیر دارد، "مرگ ستایی و رابطه ی مفهومی ماهیت مرگ و زندگی" در هندسه ی فکری او با سیمای دیگر گونه و بصورت ویژه در کانون توجه اش قرار گرفته است. او، اولین و آخرین کسی نیست که در تشریح" ماهیت مرگ و ستایش آن" کوشیده باشد، اما "مرگ ستایی اشتیاق محور و غرابت زدایی از ماهیت و سیمای آن" ، در ضمن تأکید بر جاذبه های معنادار پنهان در" فلسفه ی زندگی" در قالب تصویر آفرینی های هنرمندانه ، در آثار او بسامدی بالا و کم نظیر دارد. در این جستار کوشیده ایم از طریق دقت و پژوهش در دیدگاه او و بر اساس آثار ارزشمندش ، بخصوص کتاب گرانسنگ مثنوی شریف، "ماهیت مرگ، اهداف و انگیزه های مرگ ستایی و قصه ی اشتیاق او" در برخورد با این حادثه ی رمزآلود را ،ضمن برشمردن سرچشمه های فکری اش در این زمینه، مورد تحلیل و پژوهش قرار دهیم.
قرآن کریم
نهج البلاغه
ابتهاج، هوشنگ. (1395 ). بانگ نای. تهران: نشر کارنامه.
اخلاقی، علی. (1391). «مرگ در عرفان و تصوف»، ماهنامه علمی تخصصی اطلاعات حکمت و معرفت. شماره 5، صص 19-16.
اکبرزاده، فریبا.( 1394 ). «بررسی و تحلیل مرگ و معنای زندگی از دیدگاه مولوی»، پژوهش نامه ی عرفانیت در ادب فارسی. شماره 23، صص 154-130.
ایمانی، خوشخو.( 1394 ). «آثار مرگ اندیشی در قرآن و سخنان امام علی (ع)، دو فصلنامه آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث، شماره ۱، صص 32-15.
هراتی، حسن.(1404) . «تحفه العقول»، تحقیق علی اکبر غفاری، ج دوم، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه ی علمیه قم.
حسینی، سیده زهرا.( 1393) . «مرگ و معنای زیستن»، ماهنامه علمی تخصصی اطلاعات حکمت و معرفت. شماره ۵، صص 41-38.
حسینی کازرونی، سیداحمد. (1391). «بررسی مرگ اختیاری در شعر تعلیمی مولوی»، فصل نامه ی تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی. شماره 13، صص 30-11.
زمانی، کریم.( 1389). شرح جامع مثنوی معنوی. 6ج.. چاپ هفدهم. تهران: انتشارات اطلاعات.
زیدری نسوی،شهاب الدین.(1343 ). نفثه المصدور.تصحیح وتوضیح دکتر یزدگردی.تهران:انتشارات فرهنگ.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدودبن آدم.( 1388 ). دیوان سنایی غزنوی به سعی و اهتمام مدرسین رضوی. تهران: سنایی.
سهروردی، شهاب الدین.( 1356) . سه رساله از شیخ اشراق، به تصحیح و مقدمه نجفقلی حبیبی، تهران: انجمن فلسفه ایران.
شمس تبریزی، محمد.(1391). مقالات شمس. بکوشش کاظم عابدینی. چاپ پنجم. تهران: مهمیران.
شیروانی، علی.( 1391). شرح مصطلحات فلسفی بدایه الحکمه و نهایه الحکمه. قم: انتشارات بوستان
شمیسا، سیروس. 1383. گزیده غزلیات مولوی. تهران: انتشارات فردوس.
عطار، فریدالدین.(1341). دیوان اشعار. به اهتمام تقی تفضلی. چ اول تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
عناقة، عبدالرحیم.( 1394). «شهادت از دیدگاه مولوی»، پژوهشنامه عرفان. شماره 12، صص 90-69.
فلاح، مرتضی. (1387). «سه نگاه به مرگ در ادبیات فارسی»، فصلنامه ی پژوهشی زبان و ادبیات فارسی، ش ۱۱. صص 254-222.
فیض کاشانی، ملاحسن. (1383). المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء. قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
قاسمی نیا، پریسا.( 1396). «روان شناسی مرگ»، مجله پیشرفت های نوین در علوم رفتاری، ش ۹، صص 63-50.
مولوی، جلال الدین. (1373). کلیات دیوان شمس. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. تهران: انتشارات نگاه.
............، ............... (1371). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد. الف. نیکلسون. چ ۱۱. تهران: امیرکبیر.
............، ............... ( 1388 ) .گزیده ی غزلیات شمس .انتخاب وتوضیح دکتر شفیعی کدکنی.تهران : نشر سخن.
نجاتی حسینی، سیدمحمود.( 1394). «مرگ خود و مردن دیگری»، فصل نامه ی تحقیقات فرهنگی ایران. شماره 29، صص 129-97.
نیکلسون، رینولد الین. (1374). شرح مثنوی معنوی، ترجمه ی حسن لاهوتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.